A2 mailako 48. klasea, 2020ko apirilaren 22koa (on-line)

48.       klasea, 2020ko apirilaren 22koa (on-line)

-      ENTZUNAREN ULERMENA: Bi berri (= bi albiste). Entzun bi aldiz bi albiste labur horiek eta osatu hutsuneak falta den informazioarekin.

-     Ireki gure liburua 37. orrialdean. Gixotasunak eta sintomak adierazteko, normalean, gorputz-atalak  (“partes del cuerpo”) aipatzen ditugu: hezurretako mina dut, buruko min handia daukat…eta xehetasunak adierazten ditugu: “nahiko gaixotasun larria da”, “ez nago batere ondo”… Osasunari eta gaixotasunei buruz hitz egiteko, ezinbestekoa (“fundamental”) da gorputz-atalak ezagutzea. Ezagutzen dituzue?

-       Liburuko 37. orrialdeko 1. ariketa (CD-ko 15. audioa): “Giza gorputza”. Ikasle hauek giza gorputzeko hezurren eta organoen izenak ikasten ari dira. Natur Zientzietako irakasleak irudi bat eman die eta hamar izen ezabatu (“borratu”) ditu: horietako bost izen, organoen izenak dira eta beste bostak, hezurrenak (<hezurren izenak). Entzun irakasleak organoei buruz eman dituen pistak eta idatzi non dauden irudian (organo horiek beheko taulatxo horian daude).

-          Esaldi horietako batzuk aukeratuko ditut:

Pankrea sabelAREN ATZEAN ezkutatuta dago.

Gibela eskuineko birikAREN AZPIALDEAN dago.

Bihotza ezkerreko birikAREN ONDOAN dago.

-     Zer ondoriotara (“a qué conclusión”) iritsi gaitezke esaldi hauek irakurrita?? Ba… lekua adierazten duten posposizioekin (aurrean, atzean, gainean, azpian, ondoan, barruan, inguruan…) aurreko hitzak NOREN edo ZEREN kasua hartzen duela!!!! Hau ez ahaztu, ikasleok, zeren zuen argazkien deskribapenak irakurrita, konturatu naiz askotan ez duzuela NOREN edo ZEREN kasua jartzen!! Begira, esaldi hauek zuen idazlanetatik atera ditut eta horrela zuzendu dizkizuet:

Nire beste anaiAREN ONDOAN dagoen neska Xabierren lehengusina da, makurtuta dagoena eta ile motz eta beltza duena.

Nire emazteAREN ATZEAN ikusten den burua nire anaia txikiarena (<txikiaren burua) da.

NiRE ATZEAN dagoen emakumea, orain alarguna, koinata da.

GonzaloREN ONDOAN bere arreba Maixa dago.

MaixaREN ESKUINALDEAN dagoena Karolina da, alkandora berdea eta praka txuriak daramatzana (< daramatzan neska).

Mirian BegoREN GAINEAN dagoena da.

PedroREN ATZEAN, urrunago, Alberto dago. Alberto nire mendikidea da.

AlbertoREN AZPIAN (=azpialdean) Ana dago. Ana Pedroren emaztea da, taldeko neska bakarra.

PedroREN EZKERRETARA, argazkiAREN BEHEALDEAN, ni nago. 

Noren edo Zeren + ATZEAN = ATZEALDEAN: Udal liburutegia udaletxeAREN ATZEAN dago.

Noren edo Zeren + AURREAN = AURREALDEAN: Hizkuntza EskolAREN AURREAN aparkatzeagatik ordaindu egin behar da.

Noren edo Zeren + AZPIAN = AZPIALDEAN: OheAREN AZPIAN hauts asko dago eta, horregatik, aspiragailua pasako dut.

Noren edo Zeren + GAINEAN = GAINALDEAN: Afrikako tribu batzuetako emakumeek buruAREN GAINEAN ontzi bat daramate uraren bila joateko.

Noren edo Zeren + BARRUAN = BARRUALDEAN: Ikasleok, hiztegia erabili nahi baduzue, armairuAREN BARRUAN daukazue.

Noren edo Zeren + INGURUAN: Nire gurasoak baserrian bizi dira eta baratzea daukate baserriAREN INGURUAN.

Noren edo Zeren + ONDOAN = ALBOAN: Manolo eta Miren beti klasean elkarrEN ONDOAN esertzen dira. Junkal eta Gurutze ere beti elkarrEN ALBOAN esertzen dira.

Noren edo Zeren + PAREAN: Eva askotan arbelAREN PAREAN jartzen da, argazkiak ateratzeko.

Noren edo Zeren + EZKERREAN = EZKERRALDEAN / ESKUINEAN = ESKUINALDEAN: NiRE EZKERREAN bizi den bizilaguna alarguna da. Inglaterrako autoek autoAREN ESKUINALDEAN daukate bolantea. InesEN EZKERRALDEAN dagoena Rosa da. 

Noren edo Zeren + ARTEAN: Rosa normalean InesEN eta ManoloREN ARTEAN esertzen da. Logelako oheAREN eta armairuAREN ARTEAN metakrilatozko gau-mahaia (“mesanotxea”) daukat.

BAINA…

Nondik + KANPO(AN / RA). Dabidek ikasle hori gelaTIK KANPORA (nora kasua) bota zuen. Koronabirusa, zoritxarrez, zabaltzen ari da (“se está extendiendo”) hemenDIK KANPO (non kasua) ere.

Salbuespena (excepción): NOREN edo ZEREN kasu hori ken daiteke, baina  kontuz. NOREN edo ZEREN kasua kendu nahi baduzue, hiru baldintza bete behar ditu: singularra izan behar du (ez plurala), ezin da izen propioa izan eta gainera, ezin da konkretua izan.

Es posible utilizar estas posposiciones sin el caso NOREN o ZEREN por delante? Sí, pero, para ello tiene que cumplir tres condiciones: no puede ser plural (salvo con ARTEAN, en el que se puede quitar NOREN aunque sea plural: zuhaitzEN ARTEAN = zuhaitz ARTEAN), no puede ser un nombre propio y no puede ser concreto. Si cumple esas tres condiciones, es decir, si es un nombre común, singular y no concreto, en ese caso es posible quitar el NOREN o ZEREN.

 

PelloREN AURREAN (NOREN obligatorio, por ser nombre propio)

MahaiEN GAINEAN (NOREN obligatorio, por ser plural)

Erosi dudan liburuAREN BARRUAN (NOREN obligatorio, por ser un libro concreto, ya que el relativo que lo precede lo concreta).

Baina…

Ohe AZPIAN = oheAREN AZPIAN hauts asko dago eta horregatik, aspiragailua pasako dut.

Armairu BARRUAN = armairuAREN BARRUAN hiztegi bat daukazue.

Etxe INGURUAN = etxeAREN INGURUAN ibiltzen naiz patinatzen.

Trenbide ONDOAN = trenbideAREN ONDOAN bizi naiz eta horregatik, zarata handia entzuten da nire etxetik.

Nik aholkatzen dizuet beti erabiltzeko NOREN edo ZEREN kasua eta, horrela, beti ongi egongo da. Yo os recomiendo que utilicéis siempre el caso NOREN o ZEREN y así no tenéis que preocuparos de cuándo lo podéis quitar y cuándo no.

 

 -     Posposizio hauek praktikatzeko, hartu klasean erabili dugun irudi horietako bat – “Walliren bila” estilokoa – eta egin itzazue bost esaldi, posposizio hauek  + erlatibozkoak + kausazkoak erabiliz, edo baldintzazkoak, edo konparaziozkoak). Adib: TerrazAREN ERDIAN eguzkia hartzen ari dENA erre daiteke, babes krema ematen ez BADU. BulegoAREN AURREAN telefonoz hitz egiten ari DENA haserre dago, akzioen balioa jaitsi dELAKO. 

Guk klasean ariketa hau ahoz egingo genuke eta oso ongi etorriko litzaiguke orain arteko eduki (“contenido”) asko errepasatzeko: kontzesiboak (arren, nahiz eta), kausazkoak, konparazioa, baldintza, erlatiboak, posposizioak, aditz trinkoak…Baina, zoritxarrez, ezin dugu ahoz landu.

-          Badakigu itxialdi honetan etxean egon behar dugula derrigorrez. Beno, ba oso aukera ona duzue zuen etxea deskribatzeko. Aukeratu etxeko gela bat (logela, egongela, langela…) eta deskribatu leku posposizioak erabiliz. Kontuan izan nik ez dakidala nolakoa den gela hori eta zuen deskribapenarekin argi ikusi behar dudala. Idatziz egin eta niri bidali emailez. Horretarako, egongela eta logelako lexikoa ikasteko bi orrialde eskaneatuko dizkizuet, horko hitzak erabili nahi baldin badituzue, erabiltzeko. Ados?

-      Itzul gaitezen (“volvamos”) liburura. Pasa 38. orrialdera. 2. eta 3. ariketak ez ditugu egingo, teknikoegiak iruditzen baitzaizkit maila honetarako. Beraz, jo ezazue 4. ariketara: “Sintomak eta gaixotasunak”. Sintomak jakitea oso garrantzitsua da zer gaixotasun_ (mugagabea) daukagun jakiteko. Julenek gaixotasunaren sintomak azaltzen ditu irratsaio (irratiko saio: “programa de radio”) batean. Aste honetan, entzuleek (“oyentes”) gaixotasun batzuen sintomak jakiteko deitu dute. Julenek ez dauka astirik eta bi gaixotasuni buruz bakarrik hitz egingo duela esan du. Egizue 4. ariketa. Entzungaiaren lehenengo zatia entzun (CD-ko 16. audioa) eta markatu zein gaixotasuni buruz hitz egiten ari den. Lau dauzkazue: bronkitisa, bihotzekoa (“infarto”), gernu edo txiza infekzioa eta betekada edo enpatxua.

-    Ondoren, 38. orrialdeko 5. ariketa egin. CD-ko 17. audioa entzun (entzungaiaren bigarren zatia da) eta markatu taulan bi gaixotasun horien sintomak zein(tzuk) diren. 

-       39. orrialdeko 6. ariketa: Irratsaioko webgunean beste bi gaixotasuni buruzko sintomak idatzi ditu Julenek (betekada edo enpatxua eta bronkitisa) baina arazo tekniko batengatik, sintoma batzuk web-orritik desagertu egin dira. Zuek osatu bi gaixotasun horien sintomen zerrenda, taulatxo laranjako hitzak erabiliz. 

OHARRA: Lexiko lagungarria: bihotzerrea: “ardor” edo “acidez” (“de estómago”). Botagura = goragalea = botaka egiteko gogoa = oka egiteko gogoa: “ganas de vomitar”.  Korrokada: “erupto”

Eztul egin: toser: Gripea daukadalako, askotan eztul egiten dut. Momentu honetan eztulka (nola?) ari naiz (“estoy tosiendo”).

Doministiku egin: estornudar: Gure artean, norbaitek doministiku egiten duenean, beste batek “Jesus” esaten dio. Ni orain doministikuka (nola?) ari naiz (“estoy estornudando”).

Aharrausi egin: bostezar. Aharrausi egiten baduzu, esan nahi du logura zarela edo aspertuta zaudela. Aharrausika (nola?) ari naiz (“estoy bostezando”).

Zurrunga egin: roncar. Gure aitak gauero zurrunga egiten du. Gure aita orain zurrungaka (nola?) ari da (“está roncando”).

Korrok egin: eructar. Arabiarren artean, seinale ona da jan ondoren korrok egitea. Janaria gustatu zaizula esan nahi du. Korroka (nola?) ari da (“está eructando”).

    

  -   “Pattal samar = nahiko pattal dabil” (“bastante poch@”).  Norbaiten osasun-egoerari buruz hitz egiten dugunean, xehetasun (“detalle”) gehiago edo gutxiago eman daitezke eta ikuspegi (= ikuspuntu: “punto de vista) asko egon daitezke. Noraren eta Albertoren amak osasun-arazoak izan ditu azkenaldian, baina ezer larririk ez, zorionez (“afortunadamente”). Egin ezazue 7. ariketa. CD-ko 18-19. entzungaiak dira. Entzun eta osatu Norak eta Albertok amaren osasunari buruz diotena (=esaten dutena). Osatzeko, erabili taulatxo horian dauzkazuen graduatzaileak (samar, nahiko, batere, oso, erabat = guztiz, izugarri, poliki, dezente eta askoz). Graduatzaile horiek izenondoak (adjektiboak) eta aditzondoak (adberbioak) graduatzeko erabiltzen dira:

Nolakoa da? Lacoste soineko hau garesti (adj.) samarrA da, oinetako hauek garesti (adj.) samarrAK dira = Lacoste soineko hau nahiko garestiA (adj.) da, oinetako hauek nahiko garestiAK (adj.) dira. 

Nola dago? Gure aitona ongi (adb.) samar_ dago, gure aitona-amonak ongi (adb.) samar_ daude = gure aitona nahiko ongi_ (adb.) dago, gure aitona-amonak nahiko ongi_ (adb.) daude. Noiz iritsi zen? Berandu_ (adb.) samar iritsi zen = Nahiko berandu_ (adb.) iritsi zen. Non dago Urretxu? Urruti_ (adb.) samar dago Urretxu = Nahiko urruti_ (adb.) dago Urretxu.

Como veis, tanto “samarr(a/ak)” como “nahiko” se pueden usar para graduar tanto adjetivos (nolakoa/k) como adbervios (nola, non, noiz).

Nolakoa da? Gucci soineko hori  oso garestiA (adj.) da, urrezko belarritakoak oso garestiAK (adj.) dira; Gucci soinekoa izugarri garestiA (adj.) da, diamantedun belarritakoak izugarri garestiAK (adj.) dira; Gucci soinekoa ikaragarri garestiA (adj.) da, xanpain frantsesak ikaragarri garestiAK (adj.) dira.

Nola etorri zara? Oso azkar_ (adb.) etorri naiz, oso azkar_ (adb.) etorri gara; izugarri azkar_ (adb.) etorri naiz, izugarri azkar_ (adb.) etorri gara; ikaragarri azkar_ (adb.) etorri naiz, ikaragarri azkar_ (adb.) etorri gara.  Noiz iritsi zen? Oso berandu_ (adb.) iritsi zen. Non dago Kamerun? Oso urrun_ (adb.) dago Kamerun.

Como veis, tanto “oso” como “Izugarri = ikaragarri” se pueden usar para graduar tanto adjetivos (nolakoa/k) como adverbios (nola, non, noiz).

Nolakoa da? Cristiano Ronaldo ez da batere umilA (adj.), aktoreak ez dira batere umilAK (adj.) 

Nola dabil? Ez dabil batere gaizki_ (adb.), ez dabiltza batere gaizki_ (adb.)

Ez zait batere gustatzen (aditza) kristalak garbitzea.

Como veis, “batere” se pueden usar para graduar tanto adjetivos (nolakoa/k) como adbervios (nola, non, noiz), incluso verbos. OHARRA: BATERE ezezko esaldietan  (beno, galderetan ere ager daiteke) erabiltzen da eta, beraz, esaldian EZ partikula izango duzue.

Nolakoa da? Donostia Eibar baino askoz (ere) politAGOA (adj.) da; flamenkoak arranoak baino askoz (ere) politAGOAK (adj.) dira.

Nola dago? Hondarribiko erdiguna Irungoa (<Irungo erdigunea) baino askoz (ere) garbiAGO_ (adb.) dago; Hondarribiko kaleak Irungoak (<Irungo kaleak) baino askoz (ere) garbiAGO_ (adb.) daude. 

OHARRA: ASKOZ (ere) beti agertuko zaigu konparaziozko esaldietan; beraz, beti eramango du –AGO/A/AK! Liburuko 40. orrialdean daukazue taulatxo bat eta lan koadernoko 43-44. orrialdeetan beste bat.

  

-   Graduatzaile horien itzulpenak 39. orrialdearen ezkerraldeko taulatxo grisean dauzkazue eta, hor baino hobeto, lan koadernoko 37, 38 eta 39. orrialdeetan oso ondo azalduta dago.

-     7. ariketa egiteko bi audioak (CD-ko 18 eta 19.ak) ongi ulertu badituzue, orain gai izango zarete (“kapazak izango zarete”) 40. orrialdeko galderei erantzuteko, ezta? (8. ariketa). Egin ariketa eta zuzendu erantzun-koadernoarekin. 

-     Ondoren, egizue liburuko 40. orrialdeko 9. ariketa. Amak egunero deitzen die bere seme-alabei nola dagoEN kontatzeko edo azaltzeko. Gaur, deitu dienean, seme-alabak – Nora eta Alberto – ez zeuden etxean; beraz, amak mezu bat utzi die. Irakurri eta osatu mezua, eskuinaldeko taulatxo laranjako graduatzaileekin. 

-      10. ariketa. 7. ariketan entzun duzue Norak eta Albertok amari buruz zer esan dutEN. Eta 9.ean, berriz, entzun duzue amaren bertsioa. Orain, erantzun 10. ariketako galderari. Amaren mezua kontuan hartuta, zein seme-alabak puztu (“exageratu”) du amaren osasun egoera? Norak ala Albertok?

-       Bukatzeko, zoazte 41. orrialdera. 11. eta 12. ariketak. Begoña oso gaizki pasatzen ari da azkenaldian (“últimamente”). Izugarrizko buruko minak izaten ditu eta medikuARENGANA joan da. Irakurri medikuaren eta Begoñaren arteko elkarrizketa eta erreparatu (fijatu) azpimarratuta dauden hitzei. Ondoren, esan 12. ariketako esaldiak egiak ala gezurrak diren eta gezurrak baldin badira, zuzendu itzazue. 

-          Ikasleok. Joan den egunean ELKAR partikula azaldu nizuen. Zer moduz egin zenuten ariketa? Gaur ariketa bat egingo duzue (“ELKAR. Osatu esaldiak”). 17 esaldi dira, zuek ELKAR izenordea (“pronombre”) deklinatzeko. Ea nola egiten duzuen. Erantzun orrian parentesien artean jarri dizuet kasu bakoitzaren azalpen edo esplikazioa. Hor ikus dezakezue aditz konkretu batzuek zein deklinabide kasu exijitzen dioten ELKAR partikulari: nor ezagutu, nori idatzi, noren ondoan, norekin ezkondu…).

-   Zehar-estiloa lantzeko pare bat ariketatxo. IKA 221. Lehenengoan, ezarri –ELA (baiezko konpletiboa), -ENIK (ezezko konpletiboa) ala –EN (zehar-galdera). Bigarrenean, zuzendu esaldi oker horiek. Erantzun-orria ere igoko dizuet. 

GOGORATU!!!!

                                                            a)      Adierazpena (afirmación) denean > -(e)LA

                                                          b)      Esaldi nagusia ezezkoa denean > -(e)NIK. Gogoratu!! –(e)NIK erabiltzeko, esaldi nagusiak, printzipalak, izan behar du ezezkoa!!!

                                               Rosa gaixorik dagoELA uste dut

                                               Rosa ez dagoELA gaixorik uste dut (creo que no está)

                                               Ez dut uste Rosa gaixorik dagoENIK (no creo que esté…).

                                                             c)      Agindua denean > -T(z)EKO.

                                                            d)      Galdera denean > -(e)N. Berdin dio baiezkoa ala ezezkoa den. Beti –(e)N.

-          ETXERAKO LANAK:

                                                       a)      Maiztasuna (liburuko 35. orrialdean daukazue taulatxo bat eta lan koadernoko 49.ean taula hobea. Maiztasuna nola adierazten den landu genuen klasean, gogoratzen? Nik banatu nuen orri hura berriz igoko dizuet blogera). Beno, lan koadernoko 49. orrialdeko taula irakurri eta egin 50. orrialdeko 13. ariketa.

                                                               b)      Askoz (ere) +… -AGO/A/AK. Liburuko 40. orrialdean daukazue taulatxo bat eta lan koadernoko 43-44. orrialdeetan, taula hobea. Irakurri eta egin lan koadernoko 44. orrialdeko 9. ariketa.  OHARRA: Ariketa hau egiteko, kontuan izan adjektibo bat daraman (nolakoa, nolakoak), adberbio bat (nola, non, noiz…) edo kantitatea adirazten duen (asko, gutxi).

                                                             c)      Gaur, izenondoak (adjektiboak) eta aditzondoak (adberbioak) graduatzeko erabiltzen diren graduatzaileak ikusi ditugu (batere ez, samar, nahiko, dezente, oso, izugarri = ikaragarri, erabat = guztiz…). Liburuko 39. orrialdean itzulpenak datoz eta lan koadernoko 37-8-9. orrialdeetan, berriz, azalpen zehatza (oso ondo dago taula hori). Irakurri eta, NAHI BADUZUE, egin 39. orrialdeko 5. ariketa eta 40-41. orrialdeetako, 6.a. Ariketa hauek AUKERAKOAK (“opcionales”) dira.

OHARRA: Barkatu gaurko atzerapena. Badakit atzo sartu behar nuela  48. klasea, baina ezin izan nuen. Hurrengoa (49.a) datorren astearte arratsaldean edo asteazken goizean sartuko dut (klase hura arinagoa izango da). Zaindu zeuen burua!