- IKUS-ENTZUNAREN ULERMENA: Marietxe greziarra. Joan den egunean,
Japoniako euskara irakasle bat ezagutu genuen: Hiromi Yoshida. Gogoratzen? Gaur
Greziako euskara ikasle bat ezagutuko dugu: Merietxe. Marietxe greziarrak 22
urte ditu eta jarraian ikusiko duzuen bideo-pasartean, euskaraz hitz egingo
digu; izan ere, euskaldunberri honek euskaraz hitz egiten ikasi du oso denbora
laburrean. Beraz, euskara ikastea ez da hain zaila, nahiz eta zuek, ikasleok,
askotan kexatu, euskara oso hizkuntza zaila dela esanez (“diciendo que…”). Bizpahiru aldiz (bi edo hiru aldiz) ikusi
bideoa eta erantzun-orriarekin zuzendu ezazue. Ea zer moduz egiten duzuen. Nik
uste dut polita dela.
-
TUTANKAMON. Zuzendu
ariketa.
Tutankamon izena noiz edo noiz (= noizbait:
“alguna vez”) entzungo zenuten.
Tutankamon K.a (Kristo aurreko: “antes de
Cristo”) XVI. mendean bizi zen faraioa izan zen. Gazte hil , 19 urterekin,
eta Erregeen Bailaran (=Haranean. Bailara=Harana: “valle”) lurperatu (=ehortzi: “enterrar”)
zuten . 1922. urtera arte ez zuen inork haren hilobia aurkitu eta urte hartan, HAIN ZUZEN ERE (urtea zehazten edo konkretatzen ari gara),
azaldu zen faraoi gazte honen gorpua
(“cadáver”). (Gorputza: “cuerpo vivo” /
Gorpua: “cadáver”). Howard Carterrek
eta haren lagunek topatu zuten eta hilkutxa
(=zerraldoa: “ataúd”) ireki zutenean, Tutankamonen madarikazioa (“maldición”)
jaso omen zuten. Aurkikuntza (“descubrimiento, hallazgo”) hartan parte
hartu zuten ikertzaile (“investigador”) asko gaixotasun arraroz
edo istripuz hil ziren. HONEN ONDORIOZ (“a consecuencia de ello, por ello”),
momiaren mendekua (“venganza”) izan zela esaten dute zenbaitek (=batzuek). Lord Carnavon, ESATERAKO (hil
ziren ikertzaile haien adibide bat da Lord Carnavon), gorpua aurkitu eta bi
hilabetera hil zen gaixotasun ezezagun
batek jota (=gaixotasun ezezagun
batengatik). Lord Carnavonen anaia, BERRIZ (kontrastea edo
oposizioa bi anaien artean), zoratu
(=burua galdu) ondoren hil zen, eta
hilobiaren ondoan bi anaiekin egondago frantziar bat ere hil zen estropezu egin (“tropezar”) ondoren. Ez dakigu madarikaziorik izan ote zen ala ez.
Batzuk baiezkoan daude (=batzuek baietz uste dute) eta beste batzuek, ORDEA (aurkakotasuna edo oposizioa batzuen eta besteen
artean), zorte txarra besterik ez dela (“que no es más que mala suerte”) diote (=esaten dute: “dicen”). Batek daki (=Auskalo)…
Zer moduz egin
duzue???
- Orainaldiko
NOR-NORK. 165 eta 219. orrialdeak eskaneatu nizkizuen. Egin dituzue? Zer
moduz? Erantzunak gaur igoko dizkizuet blogera. Zuzendu.
- DEKLINABIDEA. NON eta NONDIK kasuak.
Hartu zuen taulak eta erreparatu taula horiei:
a)
NON kasua: singularrean,
bokalez bukatzen bada: -AN: kaleAN, etxeAN, mendiAN, armairuAN, igogailuAN… Hitzak –A propioa duenean, A + A = A: hondartzAN, dendAN, ikastolAN, eskolAN,…
Singularrean, kontsonantez amaitzen bada, -e- (lotura
bokala: vocal de unión) sartu behar da: -eAN: haitzEAN,
lurrEAN, trenEAN, autobusEAN, oihanEAN, gailurrEAN, komunEAN…
Pluralean, berdin dio bokalez ala
kontsonantez bukatu. Pluralean beti
da –ETAN: mendiETAN,
armairuETAN, kaleETAN (hitzak amaieran –e propioa
daukanean, pluralean bi E geratuko zaizkigu), etxeETAN, trenETAN, autobusETAN, oihanETAN, gailurrETAN, komunETAN… Hitzak –A
propioa duenean, A + E = E: hondartzETAN, dendETAN, ikastolETAN…
Izen bereziekin, izen propioekin: bokalez amaitzen bada, -N bakarrik: DebaN,
UrnietaN, BilboN, LugoN, SalamankaN, LezoN, UrretxuN, OrioN… Kontsonantez
amaitzen bada, -eN: IrunEN,
OiartzunEN, GasteizEN, MadrilEN, CaceresEN, BeasainEN, ParisEN, …
b)
NONDIK kasua: singularrean,
bokalez bukatzen bada: -TIK: kaleTIK, etxeTIK, mendiTIK, armairuTIK, igogailuTIK, hondartzaTIK, dendaTIK, ikastolaTIK, eskolaTIK,…
Singularrean, kontsonantez amaitzen bada, -e- (lotura
bokala: vocal de unión) sartu behar da: -eTIK: haitzETIK,
lurrETIK, trenETIK, autobusETIK, oihanETIK, gailurrETIK, komunETIK…
Pluralean, berdin dio bokalez ala
kontsonantez bukatu. Pluralean beti
da –ETATIK: mendiETATIK,
armairuETATIK, kaleETATIK (hitzak amaieran –e propioa
daukanean, pluralean bi E geratuko zaizkigu), etxeETATIK, trenETATIK,
autobusETATIK, oihanETATIK, gailurrETATIK, komunETATIK… Hitzak –A
propioa duenean, A + E = E: hondartzETATIK, dendETATIK, ikastolETATIK…
Izen bereziekin, izen propioekin: bokalez amaitzen bada, -TIK: DebaTIK,
UrnietaTIK, BilboTIK, LugoTIK, SalamankaTIK, LezoTIK, UrretxuTIK, OrioTIK… Kontsonantez amaitzen bada, -eTIK: IrunETIK,
OiartzunETIK, GasteizETIK, MadrilETIK, CaceresETIK,
BeasainETIK, ParisETIK, …
OHARRA: Kontua
n izan, NON kasuak
denbora adierazteko ere balio duela (NOIZ) eta NONDIK
kasuak ere bai (NOIZTIK).
Hau da, NON = NOIZ eta NONDIK = NOIZTIK.
Mendi
gailurEAN egin dugu hamaiketakoa (non: lekua), trenEAN bidaiari asko zetozen (non:
lekua). BostETAN iritsi gara
etxera (noiz: denbora), datorren
ostegunEAN joango gara kontzertura (noiz: denbora), hurrengo egunEAN mendi-ibili bat egitera joan ginen
(noiz: denbora).
EskolaTIK gutun bat bidali digute (nondik: lekua), autobusETIK jaisten ari nintzenean, lurrera
erori nintzen (nondik: lekua). Joan
den asteTIK ez dut Miren ikusi (noiztik: denbora). Lanean ari naiz
goizeko zortziETATIK (noiztik: denbora), ezkonduta nago duela
hamar urteTIK (noiztik: denbora).
- BALDINTZA
ERREALA. Joan den egunean azaldu nizuen zehatz-mehatz. Ariketetan
zalantzarik? Badakizue, nahi baldin baduzue, eskaneatutako 192. orrialdeko
ariketak bidali ahal dizkidazuela (oporren ondoren, mesedez). Gaur ariketa
osagarri bat egingo dugu: Baldintza
erreala. Ariketa osagarria. Blogean
daukazue, bai ariketa, bai erantzun-orria. Kontuz!!! Balintzazko
BA- jarri aurretik, kontuan izan zein motatako aditza den (nor, nor-nori,
nor-nork ala nor-nori-nork).
- AHOZKO JARDUNA: Baldintza
erreala ahoz lantzeko badaukat oso ariketa polita, baina klasera itzuli arte
gorde beharko dut. Itzultzen garenean – itzultzen baldin bagara – egingo dugu.
Ados?
- MUGAGABEA. Joan den
astean, zera azaldu nizuen: galderetan, ZER, ZEIN eta ZENBAT galdetzaileekin
(galdetzeileak: galderak egiteko partikulak), ondoan dagoen izena MUGAGABEAN deklinatu behar da. Gogoratzen?
Laburbilduz (“resumiendo”): ZER, ZEIN eta ZENBAT
GALDETZAILEEKIN agertzen diren hitzak (galderetan eta zehar-galderetan) MUGAGABEAN.
-
Zer ordu_ da?
(zer orduA da?)
-
Zein etxeTAN bizi zarete? (zein
etxeAN, zein etxeETAN)
-
Zenbat zuhaitz_ bota dituzte? (zenbat
zuhaitzA, zenbat zuhaitzAK)
-
Zein bizilagunI tokatu zaio loteria? (zein
bizilagunARI, zein bizilagunEI)
-
Zenbat laguneKIN izan zarete
oporretan? (zenbat lagunAREKIN, zenbat lagunEKIN)
-
Zein kaleTAN (zein auzoTAN) bizi zara? (zein
kaleAN, zein kaleETAN, zein auzoAN, zein auzoETAN) > Noski, erantzuna singularrean izango
da, zehatza edo konkretua delako: Puiana auzoAN (sing.) bizi naiz;
Nafarroa kaleAN (sing.) bizi naiz. Zein unibertsitateTAN (mugagabea) ikasi
duzu? Deustuko unibertsitateAN (sing.) ikasi dut.
OHARRA: Hitzak
amaierako –a bokala berea edo propioa duenean, mugagabean ez du galtzen:
zein dendaTAN, zenbat seme-alaba, zein fabrikaTAKO,
zer gauza, zein eskolatara...
- Hori lantzeko, Lan Koadernoko 17-18. orrialdeetako azalpena
irakurtzeko eta 19. orrialdeko 14. ariketa egiteko agindu nizuen eta joan den
egunean jarri nizkizuen ariketa horren erantzunak eta azalpenak 45. klasearen
deskribapenean.
Beno, ba gaur MUGAGABEA erabiltzeko beste kasu bat
azalduko dizuet: ZENBAKIEKIN. Ea.
Horri buruzko azalpena liburuko 21. orrialdeko koadro grisean daukazue (2.
puntuan) eta baita Lan Koadernoko 18. orrialdean ere (2. puntuan). Lan
koadernoko azalpena liburukoa baino hobea da, nire ustez. Nik orain, nire
hitzekin azalduko dizuet.
Zenbaki konkretu bat daukagunean,
deklinatzean, bi aukera dauzkagu: MUGAGABEA
eta PLURALA. Baina kontuz!!!
Ez dira berdinak.
MUGAGABEA erabiliko
dugu, ezagunak ez direnean, lehenengo
aldiz agertzen direnean, konkretuak ez direnean.
PLURALA erabiliko dugu konkretuak edo ezagunak direnean, aurretik
testuan agertu direnen.
Begira zer jartzen duen Lan Koadernoak: “Los nombres que acompañan a los números se
declinan en plural, cuando son conocidos o ya se han mencionado anteriormente,
y en caso de que sean desconocidos o se mencionan por primera vez, son
indeterminados, mugagabea”:
Idoiak
hiru seme_ (mugagabea) (“tres
hijos”) dauzka eta Idoiaren hiru semeAK
(plurala) (“los tres hijos”) oso argalak dira.
Beste adibide bat:
Dabidek
bi ikasle_ (mugagabea) (“dos
alumnos”) zigortu ditu. Ez dakigu zein diren bi ikasle horiek: X eta
Y, Y eta Z, …
Dabidek
bi ikasleAK (plurala) (“los
dos alumnos”) zigortu ditu. Ikasle
konkretuak dira. Noski, horretarako, testuinguru edo kontestu bat behar dugu. Adib. Bi ikasle_ (mugagabea) (“dos alumnos”) berandu iritsi dira klasera eta Dabidek, bi ikasleAK (“los dos alumnos”,
“ los que han llegado tarde”. Ikasle konkretuak dira, berandu iritsi
direnak)
zigortu ditu.
Beste adibide bat, NORK kasuan:
Iraileko
azterketa bi ikasleK (nork
mugagabea) (“dos alumnos”) egin dute eta azterketa hori bi ikasleEK (nork plurala) (“los dos alumnos”. Ikasle konkretuak dira, irailean azterketa
egitera etorri direnak) gainditu dute.
Como veis, la
primera presentación es en mugagabea, pero una vez que ya los hemos mencionado,
al referirnos a ellos, utilizaremos el plural.
Hona hemen beste adibide batzuk:
Auzoko hiru etxeTAN (mugagabea) gertatu dira lapurretak (“en 3
casas”)
Auzoko hiru etxeETAN (plurala) gertatu dira lapurretak
(“en las 3 casas”, alegia, honek esan nahi du gure auzoan hiru
etxe daudela edo 3 etxe konkretu direla).
Gaur hogei bizilagun_ (mugagabea) bildu = elkartu gara (“20
vecinos”).
Gaur hogei bizilagunAK (plurala) bildu =
elkartu gara (“los 20
vecinos”. Honek esan nahi du gure eraikinean 20 bizilagun bizi garela eta
denok elkartu garela.)
Erriberriko (Olite) kanpinean bi igerileku_
(mugagabea) (“dos piscinas”) daude eta bi igerilekuAK (plurala)
(“las dos piscinas”), kanpoaldean daude.
Hiru
seme_ (mugagabea) (“tres hijos”) dauzka eta hiru semeAK
(plurala) (“los tres hijos”) aitarekin
aritzen dira lanean.
Istripuan bost lagun_ (mugagabea) (“cinco
personas”) zauritu dira eta bost laguAK = bostAK (plurala) (“las cinco personas” edo “las
cinco”) erietxera eraman dituzte anbulantzian.
Landetxeak hamar
logela_ dauzka (mugagabea) (“tiene
diez dormitorios”) eta hamar logelAK
(plurala) (“los diez dormitorios”)
argitsuak (“luminosos”) dira. Landetxean bi
komun_ (mugagabea) (“dos baños”) daude eta bi komunAK (plurala) (“los dos baños”) korridorearen
(=pasiloaren) amaieran daude. Landetxera bost
lagun_ (mugagabea) (“cinco amigos”) joan ginen eta bost lagunOK (plurala) (“los cinco amigos”) gela berean egin
genuen lo, literetan”. Landetxeak bi
egongela_ (mugagabea) (“dos salas”) dauzka eta bi egongelAK (plurala) (“las dos salas”) bezero guztiek
erabil ditzakete.
Ikusten
duzuenez, ohikoa edo normala izaten da
lehenengo aurkezpena mugagabean izatea, ezezagunak direlako, baina gero, horiei
erreferentzia egiten diegunean, plurala erabiltzea, jada konkretuak edo
ezagunak direlako, testuan jada agertu direlako.
OHARRA: Ez ahaztu
hitzak –A berea edo propioa duenean, mugagabean mantendu egin behar duela!!!: bi ume_ , bi
mutil_ , lau gizon_, hiru txakur_, … baina zortzi neskA, bi gauzA, bi
animaliA, lau anaiA, bi zalantzA, bi amA, bi pertsonA,
hamar logelA, bi egongelA,…
- Ulertu al duzue? Hala espero dut. Orain, egin itzazue A2-2 Lan
Koadernoko 19. eta 20. orrialdeetako 15 eta 16. ariketak. Ea zer moduz egiten
dituzuen. Zalantza baldin baduzue hitz bate –A propioa duen ala ez, hiztegian
begira dezakezue. Hor –A baldin badauka, -A propioa da.
-
Ireki gure liburua 26-27.
orrialdeetan. Joan den egunean, 3.
ariketa egin genuen eta hor ELKAR
izenordea (“pronombre”) agertu zitzaigun. Ez da erraza jakitea ELKAR zein kasutan
deklinatu behar den: elkar_, elkarrI,
elkarrEKIN… Ez zaitezte kezkatu.
Oporretatik itzultzen garenean, azalduko dizuet. Uste dut nahikoa lan
badaukazuela oporretarako eta ez zaituztet estutu (“agobiar”) nahi. Beraz,
oraingoz (“por ahora”) ez egin kasurik ELKAR partikulari.
- Liburuko 27. orrialdea: “Boluntarioak”.
Jende askok, aisialdian, boluntario-lanak egiten ditu besteei laguntzeko. “Eta
zu, zergatik ez? Mugi zaitez!” boluntarioak lortzeko kanpainan bideo bat
grabatu dute, egiten duten lanari buruzko informazioa azaltzeko. CD-ko 10. audioa
entzun eta boluntario bakoitzak zer lan egiten duen osatu behar duzue, taulatxo
horiko esaldiak (denak erlatibozkoak) erabiliz. Ariketa honen helburua
(“objetivo”) da zuek ikustea erlatiboaren ondoko izena edo erreferentea NORI
kasuan ere deklina daitekeela (esan nizuen azaldu nuenean, edozein kasutan deklina daitekeela erreferente hori: etorri dEN
mutila (nor) Mikel da; etorri dEN mutilAK (nork) 20 urte ditu; etorri dEN mutilARI (nori)
irakurtzea gustatzen zaio; etorri dEN
mutilAREKIN (norekin) oso ongi
konpontzen = moldatzen naiz; etorri dEN
mutilARENTZAT fardel =pakete bat ekarri dute… Ondoko
izen hori desagertzen bada, kasua –EN erlatiboari lotuko zaio: etorri dEN
mutilARI irakurtzea gustatzen zaio
> etorri dENARI irakurtzea
gustatzen zaio).
ERANTZUNAK:
b) “gaixorik
daudEN pertsonEI = gaixorik daudENEI ospitalera eta osasun-zentrora
laguntzen diegu”.
c) “hirian
abandonatuta daudEN animaliEI bizitokia bilatzen diegu”.
d) “Zaurituta
daudEN animaliEI = zaurituta daudENEI zauriak sendatzen
dizkiegu”.
e) “Bakarrik
daudEN gaixoEI = bakarrik daudENEI konpainia egiten diet”.
f) “Mugitu ezin dirEN gaixoEI
= mugitu ezin dirENEI aldizkariak,
edariak eta gozokiak eramaten dizkiet”.
- Ondoren, egizue 29. orrialdeko cloze-testa: “Hegan egin dut”. Amaiak gaur, bere bizitzako ilusioa bete du:
hegazkin batetik paraxutean botatzea. Esperientzia ikaragarria (=izugarria)
izan da eta lagunari e-posta bat bidali dio, dena kontatzeko. Irakurri eta
osatu Amaiak idatzi duen mezua, a), b) eta c) artean aukeratuz. Oso ariketa egokia da ELKAR, BALDINTZA –
baiezko ordena eta ezezkoa – eta NORI
kasuan deklinatutako ERLATIBOA errepasatzeko.
ASTE SANTURAKO eta PAZKO
ASTERAKO ETXERAKO LANAK:
a)
Ulermen ariketa: Jatetxeak.
b) ORAINALDIKO
NOR-NORK ADITZA: A2-2 Lan Koadernotik 10-11. orrialdeak irakurri eta
11,12,13 eta 14. orrialdeetako ariketak egin (9., 10. eta 11. ariketak dira).
c)
BALDINTZA
ERREALA. A2-2 Lan Koadernoko 21-22. orrialdeetako teoria irakurri (nik joan den
egunean eman nizuen teoria osoagoa (“más completa”) da) eta egin 22-23.
orrialdeetan datorren 18. ariketa.
d)
Erlatibozkoak. A2.1
Lan koadernotik, 113. orrialdeko azalpena irakurri (nik askotan azaldu
dizuet hori) eta 114, 115, 116, 117. orrialdeetako 4, 5, 6, 7, eta 8. ariketak egin.
e)
DEKLINABIDEA. kasu guztiak
nahasian. IKA liburuko 168 eta 227. orrialdeak (eskaneatu dizkizuet).
f)
AUKERAKOA: Aditza: izan / ukan lehenaldian
errepasatzeko ariketak: IKA liburuko 122. orrialdea (eskaneatu
dizuet) (erantzunak ere bai).
g)
AUKERAKOA: Aditza: agintera (zaitez, zaitezte, ezazu, ezazue, itzazu, itzazue) errepasatzeko
ariketak. IKA liburuko 152. eta 153. orrialdeak eskaneatu dizkizuet
(erantzunak ere bai).
h)
AUKERAKOA: Aditz aspektua (nator / etorri naiz / etortzen naiz / etorriko naiz / nentorren /
etorri nintzen / etortzen nintzen) errepasatzeko
ariketak: IKA liburuko 170 eta 171. orrialdeak eskaneatu dizkizuet (erantzun
orria ere bai).
i)
AUKERAKOA: Zehar-estiloa (-ela, -enik,- tzeko, -en)
errepasatzeko ariketak: IKA liburuko 266, 203 eta 119. orrialdeak
eskaneatu dizkizuet (erantzunak ere bai).
OHARRA: Ikasleok,
datozen bi asteetan Aste Santua eta Pazko Astea dira eta, beraz, oporrak
eskolan. Horregatik, hurrengo klasea
apirilaren 20 edo 21ean jarriko dizuet. Bi aste hauek ongi etorriko
zaizkizue atzeratuta baldin bazaudete, aurreratzeko edo orain artekoa
errepasatzeko. Etxerako lanak badituzue. Batzuk, derrigorrez egin behar dira eta beste batzuk, aukerakoak (“opcionales”) dira, kurtsoan zehar ikasitako eduki (“contenido”)
batzuk errepasatzeko: izan / ukan lehenaldian, aditz aspektua (etorri /
etortzen / etorriko…), zehar-estiloa (-ela, -enik, -tzeko, -en), eta agintera
(zaitez, ezazu…). Horretaz gain, nahi baduzue, www.ikasbil.eus
web-orrian badaukazue A2ko materiala (testuak, audioak, bideoak, ariketak…).
Nire blogetik sar zaitezkete lotura (“enlace”) baten bitartez. Ongi pasa egunok
(=egun hauek) eta zaindu zeuen burua!! (reflexiboa: “cuidaos”).
“Zaindu
zaitezte” no sería correcton (aunque se emplea mucho, no os voy a engañar),
porque el verbo “zaindu” (“cuidar”) es transitivo y, por tanto, no puede llevar
IZAN. Euskaraz nola adierazi? Ba “Zaindu
ezazu zeure burua “ (“cuídate”), “zaindu
ezazue zeuen burua” (“cuidaos”). “Nik
neure burua zainduko dut” (“me cuidaré”), “guk geure burua zaintzen dugu” (“nos
cuidamos”)… Es decir, a la hora de poner el verbo, “neure burua”, “geure burua”,
“zeure burua” funcionan como si fueran una 3. persona imaginaria = hura. Zuk zaindu ezazu txakurra (3. perts). Zuk zaindu ezazu zeure burua. Euskaraz horrela egiten da bihurkaria (“reflexivo”).
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina