B2.2 mailako 39. eskola, 2024ko martxoaren 12koa

 

39.  eskola:  2024ko martxoaren 12koa

-          ENTZUNAREN ULERMENA: Zer berri? 1. Zazpi albistetxo entzun dituzte eta  bi ariketa egin. Lehenengoan, albiste bakoitza  albiste horren gaiarekin uztartu behar izan dute, alegia, berri bakoitza zeri buruzkoa den edo zertaz aritu diren hizketan jakin behar izan dute; bigarren ariketan, berriz, horko esaldiak zein hiztunek esan edo aipatu dituen aukeratu behar izan dute. Ariketa bakoitzerako, behin entzun behar da entzungaia; azken finean, entzungai berak direnez, bi ariketak egitean, azkenerako, albiste bakoitza bi aldiz entzuten da. Nahi izatera, zuzendu ostean, berriro entzun daitezke. Oharrak:

“Zaharrak berri”. Norbaitek “zer berri?” galdetzen dizunean, “zaharrak berri” erantzun diezaiokezu, ez dagoela berririk, ezer ez dela aldatu adierazteko. Gaztelaniazko “sin novedad” euskaraz modu txukunean adierazteko modua.

-   ELKAR izenordea. Iñigo Mendiaurre arraunlariari egindako elkarrizketarekin batera zetorren bigarren ariketa zuzendu dugu, hutsuneak betetzekoa, astiro, beharrezko azalpenak emanez.   

Ainarak eta Josuk ez ZUTEN ELKAR ezagutu…

ELKARRENGANDIK hurbil egoteko asmoz (NONDIK edo NORENGANDIK hurbil egon: etxeTIK HURBIL gaude, gurasoENGANDIK hurbil bizi  naiz…)

ELKARRENGANA hurbiltzeko asmoz (NORA edo NORENGANA hurbildu: eskolaRA HURBILDU zaitez, udaltzainARENGANA hurbildu ginen argibide eske(an) ).

Ni zuregandik hurbil nago.

+

Zu niregandik hurbil zaude.

_________________________________

Gu biok elkarrENGANDIK hurbil gaude.

Baina…

Ni zuregana hurbildu naiz.

+

Zu  niregana hurbildu zara.

____________________________

Gu biok elkarrENGANA hurbildu gara.

NORA EZKONDU vs. NON EZKONDU:

Nire arreba bere senarraren herriRA (NORA) EZKONDU DA  (ez dakigu non ezkondu den, baina bai ezkondu ondoren senarraren herrira joan direla bizitzera) /// Nire arreba senarraren herriAN EZKONDU DA(hemen badakigu non ezkondu den, baina ez dakigu gero non jarri diren bizitzen, nora joan diren bizitzera).

BERA vs. BERDINA:

Zu eta biok etxe BEREAN bizi gara (etxe bakarra), etxea partekatzen dugu. Zu eta biok etxe BERDINEAN bizi gara (bi familia bakarreko etxe berdin).

Zuk eta biok alkandora BERA daukagu (alkandora bat, batzuetan  neuk  janzten dut eta beste batzuetan, zeuk). Zuk eta biok alkandora BERDINA daukagu (bi alkandora), denda BEREAN erosi genituen merkealdian.

ELKARREKIN egoten dira. NOREKIN + EGON

ELKARRENGAN konfiantza (=uste osoa) eduki. Nik konfiantza  (uste osoa) daukat zuregan, gurasoengan, amarengan…

Opariak egiten DIZKIOTE ELKARRI (3. sing.)

Iñaki Perurena euskaldun peto-petoa da.

ELKARREN  antz handia zuten = zeukaten 

= ELKARREN antzekoak ziren.

Testuinguruaren arabera:

ELKAR jotzen dute: aitak ama jotzen du + amak aita jotzen du (adibidez, haserretzen direnean).

ELKARREKIN jotzen dute: aitak amarekin jotzen du (larrua, gitarra, pianoa…) + amak aitarekin jotzen du.

ELKARRI jotzen diote: adarra, adibidez: Aitak Amari adarra jotzen dio = amak aitari adarra jotzen dio > ELKARRI adarra jotzen diote, oso umoretsuak baitira biak.

Aita-amek  arazoren bat dutenean, ELKARREKIN jotzen dute psikologoarengana.

Gure testuinguruan, ordea, NORENGANA + JO (=joan):

ELKARRENGANA jotzen dute = joaten dira: arazoren bat daukanean, laguntza eske, aitak amarengana jotzen du + amak aitarengana jotzen du.

-          Partiz. + BEHARRIK = ZERTAN + partizipioa(RIK) /// partizipioa + BEHAR

Egun on Dabid:

X nauzu, gauza bat, gaur beharrezkoa da klaseko materiala eramatea edo bakarrik egingo dugu azterketaren zuzenketa?

Mila esker

X

Egun on, X:

Azterketaren zuzenketa egingo dugu, baina apunteak hartzeko eraman koadernoa edo orri batzuk. Ez daukazu = ez duzu gainerako fotokopiak ekarri beharrIK. Etxean utz ditzakezu.

Mila esker zure interesagatik!

Gero arte.

Dabid

-    Ikasleei galdetu diet, nik bidalitako e-postan zergatik jarri dudan “Ez daukazu = ez duzu gainerako fotokopiak ekarri beharrIK” eta ez “Ez dituzu gainerako fotokopiak ekarri behar”. Alegia, zein den BEHARRIK  eta BEHAR arteko aldea.

Daniela Cutasi egindako elkarrizketatik (Guraso izateko modu asko daude) ateratako berridazketetan ere baziren hiru (2.,13. eta 18.a) orain arte ikusi gabeko egitura bat zutenak: partizipioa + BEHARRIK. Berau eta bere pareko adiera duen ZERTAN + partizipioa + (rik) azaldu dizkiet.

2. eta  13. berridazketak:

EZ du ZERTAN txarra edo okerragoa IZAN(ik).

(Horrek) Ez du = ez dauka txarra edo okerragoa izan BEHARRik.

18. berridazketa:

EZ dago ZERTAN diferentziarik EGON(ik). (inperts.)

Ez dago = ez da diferentziarik egon BEHARRik. (inpertsonala)

Ez ditzatela nahas partizipioa + BEHAR egiturarekin!!!!!

-          BEHAR  vs. BEHARRIK arteko desberdintasuna:

Ø  Liburutegian liburu bat mailegatzeko EZ DAUKAZU (=ez duzu) ZERTAN eskolara ETORRI(rik) = EZ DAUKAZU (= ez duzu) eskolara ETORRI BEHARRIK (baina, nahi baduzu, etor zaitezke).

Ez duzu eskolara etorri BEHAR, ez baitzaitu inork artatuko (debekua adierazten du).

Ø  Agiri horiek entregatzeko EZ DAUKAZU (=ez duzu)  ZERTAN udaletxera JOAN(ik) = EZ DAUKAZU (= ez duzu) udaletxera JOAN BEHARRIK, Internet bidez bidal ditzakezu (baina nahi baduzu, joan zaitez udaletxera).

Agiri horiek entregatzeko ez duzu udaletxera joan BEHAR, Diputaziora baizik.

Ø  Gaur egungo bikoteek EZ DAUKATE (= ez dute) seme-alabak ZERTAN EKARRI(rik) familia bat osatzeko, garai batean ez bezala = Gaur egungo bikoteek EZ DAUKATE (=ez dute) seme-alabak EKARRI BEHARRIK familia bat osatzeko, garai batean ez bezala.

Gaur egungo bikote batzuek ez dute = ez lukete seme-alabarik ekarri BEHAR, gero ez baitakite behar bezala hezten.

Ø  Gaur egun haur bat izateko emakume batek EZ DAUKA (=ez du) ZERTAN gizon bat BILATU(rik), intseminazio bidez izan dezake = Gaur egun haur bat izateko emakume batek EZ DAUKA (= ez du) gizon bat BILATU BEHARRIK, intseminazio bidez izan dezake.

Gaur egun haur bat izateko emakume batek ez du gizonik bilatu BEHAR, gizonek buruhausteak baino ez baitituzte eragiten.

Ø  J Inpetsonala egiteko: EZ DAGO  (= ez da) ZERTAN + partizipioa = EZ DAGO  (= ez da) + partizipioa + BEHARRIK.

Gaur egun, medikuarenean hitzordua hartzeko EZ DAGO ZERTAN anbulatoriora JOAN(ik), Internet bidez har daiteke

= Gaur egun, medikuarenean hitzordua hartzeko EZ DAGO anbulatoriora JOAN BEHARRIK, Internet bidez har daiteke.

Baina ez  ditzatela nahastu bi egiturak!!!

“Zure azalpena ulertu dugu, EZ DAUKAZU ZERTAN berriro azaldu BEHARRIK”.

Edo: “EZ DAUKAZU ZERTAN berriro azaldu(rik)”

Edo: “EZ DAUKAZU berriro azaldu BEHARRIK”.

Eta ez ditzatela nahastu ZERTAN eta BEHAR!!!

“Nahi ez baduzue, EZ DAUKAZUE ZERTAN etorri BEHAR fardelaren bila, nik etxera bidali ahal dizuet (=bidal diezazueket) eta.”

Edo: “ EZ DAUKAZUE ZERTAN etorri(rik) fardelaren bila, nik etxera bidali ahal dizuet (=bidal diezazueket) eta.”

Edo: “EZ DAUKAZUE fardelaren bila etorri BEHARRIK, nik etxera bidali ahal dizuet (=bidal diezazueket) eta.”

Hona hemen ikasle baten idazlanean irakurritako esaldia:  

* Egia esan, Eguberriak beste edozein egun bezalakoak dira, eta EZ DITUGU gehiegikeria izugarriak EGIN BEHAR.

Debekatuta al dago ba, gehiegikeriak egitea? Ez, ezta? Hona esaldi zuzena:

Egia esan, Eguberriak beste edozein egun bezalakoak dira, eta EZ DAUKAGU (= ez dugu) gehiegikeria izugarriak EGIN BEHARRIK .

Alegia, ez daukagula gehiegikeriak egin beharrik, baina norbaitek nahi badu, egin ditzala. Ez dago debekurik.

-        BEHAR vs. BEHARRIK arteko aldea ulertu duten jakiteko, klasean ariketa bat eginarazi diet. 9 esalditan aukeraketa egokia egin behar izan dute. Egin ostean, zuzendu egin dugu, beharrezko azalpenak emanez. Ulertu dutela dirudi.

Esaldi horietako batean agertu zaigu “erosi BERRI duzu”. Hona hemen zenbait sinonimo: 

            Erosi BERRI_ duzu , erosi BERRIA da (partizipioa + BERRI(A))

            = Orain dela gutxi erosi duzu

            = Orain gutxi erosi duzu

            = Duela gutxi erosi duzu

            = Berriki erosi duzu

            = Oraintsu erosi duzu

            = Ez da erosi zaharra

-    AHOZKO ADIERAZPENA (30´): Haur ilehori, begiurdin beltzaran bat nahi nuke, mesedez. Jarridazu oparitarako. Izenburu horren pean, hazia edo semena Internetez erosi eta etxean intseminazioa egiteko ugalketa-prozedurari buruz aritu dira hizketan. Izan ere, Espainian bakarkako ama izan nahi dutenek intseminaziora jotzen badute, klinika homologatuetan egin lezakete tratamendua, baina bada beste aukera bat ere, askoz merkeago ateratzen dena eta Iparraldeko herrialde batzuetan zilegi dena: norberak intseminazioa etxean egitea, postaz jasotako hazia txertatuz. Girotze bideo-pasarte bat ikusi ondoren, horrezaz jardun dute hitz etea pitz. Honakook galdetu dizkiet:

o   Ea ongi iruditzen zaien hemen horrelako ugalketa-sistema zilegi ez izatea ala aukera (=hautabide) ona litzatekeen haurrik izan ezin dutenentzat nahiz bikotekiderik gabe ama izan nahi dutenentzat. 

o   Ikuspegi etiko batetik zer iruditzen zaien haziak horrela erostea eta amek eurek izango dituzten haurren ezaugarri fisikoak (nahiz psikikoak) aldez aurretik hautatzea.

o   Haurdunaldi subrogatua baino gogorragoa iruditzen zaien ala ez.

-   Haurdunaldi subrogatura edo intseminaziora jo beharrean, bada beste hautabide bat: adopzioa. Horren harira, Errusian haur bat adoptatzearen abentura deritzon jarduera-sorta bidali nien etxerako. Familia ereduei eta haurrak izateari nahiz adoptatzeari buruz ari garenez, Errusiako haurren adopzioarekin lotutako jarduera honetan, lehenik, albiste bat entzun behar izan dute eta entzungai horrekin bi ariketa egin behar izan dituzte (lehenengoan, erreportajea ondoen laburbiltzen duen esaldia hautatu, eta bigarrenean, a), b) eta c) artean aukeratu). Ondoren, kontrastea adierazteko egituren adibideak biltzen dituen taula arretaz irakurri behar zuten eta sei esaldi berridatzi behar zituzten kontzesiboak erabiliz. Gaur, entzungai-jarduerak zuzendu ditugu eta albistearen haria edo mamia laburbildu diet. Berridazketak zuzentzeko erantzun-orria eman diet (bertan dute entzungaiaren transkripizioa ere).

Albistearen laburpena: Blokeoa bertan behera utzi dute = indargabetu dute = baliogabetu dute eta horrek adopzio prozesua arindu eta azkartu du, baina txanponak badu bere IFRENTZUA: bikote homosexualek edo guraso bakarrek adoptatu ezinik jarraitzen dute.

Adierazi dugun zerbaiten kontrastea, zailtasuna, oztopoa edo muga adierazteko BAINA lokailua erabiltzen dugu. Baina, gauza bertsua adierazteko beste egitura batzuk ere erabiltzen ditugu:

o   alde batetik, perpaus kontzesiboak: -NAHIZ ETA / ARREN / BA-... ERE/ -AGATIK (ere), / -TA ERE / -RIK ERE / GABE ERE.

NAHIZ ETA adopzioaren prozesua neketsua izan ( = NAHIZ ETA adopzioaren prozesua neketsua den), adoptatzeak abantaila asko dauzka (bi aukera: aditz jokatu gabea, hau da, partizipioa edo jokatua + -EN).

Adopzioaren prozesua neketsua izanAGATIK (ERE), adoptatzeak abantaila asko dauzka (aditz jokatu gabea, hau da, partizipioa).

Adopzioaren prozesua neketsua izanDA ERE = izanIK ERE, adoptatzeak abantaila asko dauzka (aditz jokatu gabea, hau da, partizipioa).

Haurrak familia berrira egokitzeko arazoak izan BAditu ERE, azkenean ondo moldatu da (Aditza beti jokatzen dugu BA-…ERE erabiltzen dugunean).

Haurrak familia berrira egokitzeko arazoak izan ARREN (=Haurrak familia berrira egokitzeko arazoak izan dituen ARREN), azkenean ondo moldatu da (bi aukera: aditz jokatu gabea, hau da, partizipioa  edo jokatu + -EN).

o   Bestetik, kontzesibo balioa duten lokailuak, klip baten modura bi ideia, bi paragrafo, bi esaldi lotzen dituztenak: HALA ERE / HALA ETA GUZTIZ ERE / DENA DEN / DENA DELA / NOLANAHI ERE / EDONOLA ERE.

Adopzioaren prozesua neketsua da; HALA ERE, haur bat adoptatzeak abantaila asko dauzka.

Adopzioaren prozesua neketsua da; DENA DEN, haur bat adoptatzeak abantaila asko dauzka.

Adopzioaren prozesua neketsua da; NOLANAHI ERE, haur bat adoptatzeak abantaila asko dauzka.

Adopzioaren prozesua neketsua da; EDONOLA ERE, haur bat adoptatzeak abantaila asko dauzka.

-          Etxerako lanak:

o   BEHARRIK daramaten esaldiak berridatz ditzatela ZERTAN + partizipioa erabiliz.

o   Iraganeko baldintza edo irreala lantzeko 3, 4, 5. eta 6. ariketak (erantzunekin).

o   Bitartekotza fitxa bana presta dezatela

o   Elbira Zipitria, euskal aitzindaria deritzon jarduera, idatziaren ulermena lantzekoa.

o   Euskal Herritik haratago, beste emakume bide-urratzaile bat Coco Chanel izan zen. Berari buruzko ulermen-jarduera (Coco Chanel: moda-diseinatzaile ausarta baino zerbait gehiago), esaldiak testuko hutsuneetan txertatzean datzana.

-  Oraindik eginak ez badituzue… zuzendu gabeko etxeko lanen biltegian izan behar dituzue postit batekin:

o   Martxoak 8, jarduera-sorta

o   ELKAR lantzeko indartze-ariketak. 40 esaldi dira, berariaz prestatuak,  ELKAR partikulari kasu-marka egokia erants diezaioten eta adizki egokia ipin dezaten. Erantzun-orria ere banatu diet. Denak aldi berean ez ditzatela egin aholkatu diet.

OHARRA: Norbaitek nahiago badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.

o   Arrasto digitala izeneko cloze-testa.

o   Egitura, esapide eta esamolde jatorrak euskaraz (I).

OHARRA: Norbaitek nahiago badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.

o    “Maite Bilbao: Gerora konturatzen zara zenbat irabazten duzun euskara jakinda”. Lehenengo gai honetan – identifikazio pertsonala – euskaldunoi buruz ari gara. Euskal Herritik kanpo ere badira euskaldunak, Argentinan, esaterako. Gure hurrengo protagonista jaiotzez argentinarra den arren, euskara irakasle (bezala) aritzen da (=irakasle jarduten du = irakasle lan egiten du) Hernanin. Berari eginiko elkarrizketan, testutik ateratako hainbat esaldi txertatu behar dira hutsune egokietan, distraktoreak saihestuz.

OHARRA: Norbaitek nahiago badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.