33. eskola, 2024ko otsailaren 20koa (Inaute astearen ondokoa)

 

33.  eskola:  2024ko otsailaren 20koa (Inaute astearen ondokoa)

-    Hasteko, neuk berariaz prestatutako ariketa osagarria (5. ariketa), alegiazko NOR-NORK baldintza lantzekoa, zuzendu dugu, astiro, beharrezko azalpenak emanez.

Oharrak (ariketaren atzealdean dauzkate):

a. Estimatu = preziatu, agurtu, besarkatu, maite izan = maitatu, gonbidatu, animatu, bultzatu, tentatu, jipoitu, zigortu, behartu = derrigortu, goraipatu, zaindu, zoriondu, musukatu, besarkatu, engainatu, gorrotatu. Aditzok NOR-NORK gisakoak dira, pertsona bat osorik estimatzen, agurtzen, maitatzen, goraipatzen, zoriontzen…duzulako: Zuk ni jipoitu nauzu / ninduzun; haiek gu agurtu gaituzte / gintuzten; nik zuek besarkatu zaituztet / zintuztedan; biek elkar musukatu dute / zuten;  zuek  ni zoriondu nauzue / ninduzuen; guk zu asko estimatzen zaitugu / zintugun…

Esanahi aldetik berdinak izan arren, gramatikalki desberdinak dira honako esaldi hauek, NOR-NORI-NORK eskatzen baitute: Zuk niri jipoi bat eman didazu / zenidan; haiek guri agur egin digute / ziguten; nik zuei besarkada bat eman dizuet / nizuen; biek elkarri musu eman diote / zioten; zuek niri zorionak eman dizkidazue / zenizkidaten; guk zuri estimu handia dizugu / genizun; haiek guri ziria sartu digute / ziguten.

b.      Aditzari -ARAZI eranstean, hau gradu bat igotzen da:

Ni lagunengandik urrundu = aldendu naiz (neuk hala nahi nuelako) > Zuk ni lagunengandik urrunARAZI nauzu, oso jeloskorra baitzara.

Ni harrotu naiz >

Zuk ni harroARAZI nauzu egin dizkidazun laudorioekin.

Ni neu ohartu naiz horretaz >

Zuek ni horretaz ohartARAZI nauzue.

Ikasle hori isildu egin da >

Irakasleak ikasle hori isilARAZI du.

Ni hemen eseri naiz >

Zuk ni hemen eserrARAZI nauzu (=eserTZERA BEHARTU nauzu).

c.       Lagundu. Gogoan izan bi modutara erabil daitekeela: hegoaldeko euskalkietan, nor-nori-nork gisa erabiltzen dugu (“faltsua”): Zuk niri lagundu didazu. Zuek guri lagunduko bazenigute,…Ekialdeko euskalkietan, berriz, nor-nork gisa: Zuk ni lagundu nauzu. Zuek gu lagunduko bagintuzue…

d.      Dudarik gabe = zalantzarik gabe = ezbairik gabe. Indar gehiago eman nahi izanez gero: duda izpirik gabe = zalantza izpirik gabe; inongo dudarik gabe = inongo zalantzarik gabe; inolako dudarik gabe = inolako zalantzarik gabe.

-    Zuzenketa amaitutakoan, honako honetaz ohartARAZI DITUT: NOR-NORK adizki askok –T(Z)ERA nominalizazioa eskatzen dute, “zertara?” galderari erantzuten diona: -T(Z)ERA bultzatu, -T(Z)ERA animatu, -T(Z)ERA behartu, -T(Z)ERA derrigortu, -T(Z)ERA gonbidatu… Zuzendu berri dugun ariketa osagarriaren ebazpen orria arbelean jarrita, aisa ikusi ahal izan dute hori. Horrek emandako aitzakia baliatuta eta nominalizazioen taula arbelean ipinita, -T(z)ERA aditz-izena (nominalizazioa) zein aditzek eskatzen duten gogorarazi diet.

-   Baldintza hipotetikoa edo alegiazkoa: NOR-NORI-NORK sistema. Adizki hipotetikoak nola sortzen diren gogorarazi diet. Gaurkoan NOR-NORI-NORK adizkiekin egin dugu proba. Arbel digitalean ipini eta zenbait adibide azaldu dizkiet, Indikatiboko iraganeko adizkietatik alegiazkoetara igarotzeko urratsak gogoraraziz. Jarraian, taulei erreparatu diegu, ikus dezaten ondoriozko adizkietan –KE amaieran geratzen dela, nork kasuko zuek eta haiek pertsonekin izan ezik (-KEte): nioke, zeniguke, zenidake, genieke, nizueke… baina… zenidakete, ligukete, zeniokete, liekete, lidakete, zenigukete...

-          Joan den asteazkenean, otsailak 14, San Valentin eguna izan zela-eta, horren harira, Otsailak 14, San Valentin eguna,  cloze-testa zuzendu dugu, astiro, beharrezko azalpenak emanez.

Zenbait ohar egin dizkiet, besteak beste, honakook:

o   idatziRIKO lerroak = idatziTAKO lerroak (erlatibozkoak, -KO hori behar dute, klip baten modura, ondoren datorkien izenari itsasteko).

o   Minez edo pozez idatziak izan dira (honek ere, aurreko erlatiboak bezala, ekintza amaitua dagoela adierazten du, baina ondoan ez darama izenik).

o   HELDU + nori (nor-nori-nork faltsua); Ezin ditut kaxa hauek guztiak eraman; helduiozu, mesedez, kaxa honi.

o   Tradizioa ez da gaur goizekoa; AITZITIK, aspaldikoa da.

o   Lanpostu bat eskaini didate enpresa horretan, baina nik UKO EGIN diot = muzin egin diot lanpostu horriiiiii (uko egitea = muzin egitea: ezetz esatea, ez onartzea).

o   Nekez = kostata

o   Aitzina: aurrea (Iparraldean)  > denborazkoak egin litezke:

partizipioa + aitzin: Hil aitzin = hil aurretik =hil baino lehen

o   Gibela: atzea (Iparraldean)

o   Hiltzean: hiltzen ari zen momentuan

o   Hildakoan: hil ondoren , hil eta gero

HILTZERAKOAN: juxtu hil baino lehen. Hiltzerakoan, senide guztiak  bere inguruan bil zitezen nahi izan zuen.

HILTZEAN: juxtu momentu horretan

HILDAKOAN: hil eta gero, hil ondoren. Hildakoan, herriko hilerrian ehortzi (=lurperatu) zuten.

o   -MEN: atzizki honek gaitasuna edo ahalmena adieraz dezake: ikusmena, entzumena, ukimena, usaimena, ulermena, dastamena, irudimena (irudiak sortzeko ahalmena edo gaitasuna), sormena (sortzeko ahalmena edo gaitasuna), nahimena (zerbait nahi izateko ahalmena, borondatea)…

o   GEROZTIK = ORDUTIK = ORDUDANIK = HARREZKERO. Gotzain hau hil zutenETIK (noiztik)…

o   AURRERANTZEAN: HEMENDIK AURRERA (handik aurrera).

-   Zuzendu dugun jardueran agertu zaigu AITZITIK aurkaritza lokailua, arreta berezia merezi duena, aurkaritza adierazten duen arren, ez baita orain arte ikusitako lokailuak (berriz, ostera, aldiz, ordea, dena den, hala ere…) bezalakoa. Lokailu honen azalpena eta adibideak biltzen dituen taula banatu eta gogorarazi diet (lehenago ere azaldu nien), lokailu hau aurkaritza adierazten duten beste zenbait lokailu (berriz, ostera, aldiz, ordea) ez bezalakoa dela azpimarratuz.

-    AHOZKO ADIERAZPENA: “Maitia, nun zira?”.Familia ereduen gaia lantzen ari gara. Egun, familia eredu anitz ditugu gure artean, horien artean, single-ak edo bakarrik bizi diren norbanakoak. Hauetako batzuek, ordea, single izateari utzi nahi diote eta horretarako, bikotekidea bilatzeko hautabide bat baino gehiago dauzkate. Garai batean (=aspaldi = antzina) neska-mutilek herrietako festetara nahiz erromerietara jotzen zuten neska-mutil bila eta ia beti, bikoteek plazan ezagutzen zuten elkar. Geroago, tabernak eta dantzalekuak (diskotekak) bihurtu ziren topaleku eta edozein gau zorotan ezagutu zitekeen bihotzeko azukre koxkorra. Egun, berriz, gero eta dantzaleku gutxiago ditugu. Egia da jendeak tabernetan eta herriko jaietan bikotekidea topatzen jarraitzen duela, baina geroz eta gehiago dira neska-mutiletan egiteko (=ligatzeko) beste hautabide (alternatiba) bat hautatzen dutenak: Internet. Bertan, tabernetan ez bezala, egunero 24 orduz izan genezake ligatzeko aukera.

Ikasleak binaka jarrita, elkarrekin gaiaz solastu dira.

-          Etxerako lanak:

o   Alegiazko baldintza edo hipotetikoa: NOR-NORI-NORK sistema lantzeko ariketa analitikoak (eta erantzunak).

o   –T(Z)ERA nominalizazioa lantzeko ariketa analitikoa (erantzunak atzealdean dituelarik).

-  Oraindik eginak ez badituzue… zuzendu gabeko etxeko lanen biltegian izan behar dituzue postit batekin:

§  ELKAR izenordea lantzeko ariketak II (Iñigo Mendiaurreri egindako elkarrizketa eta hutsuneak betetzeko ariketa). Gelan zuzentzekoak.

§  Familia ereduen azpigaiarekin jarraituz eta homosexualek haurrak izatearen edota adoptatzearen inguruan,  Aran, Ariane eta Olaia, familia bat beste askoren artean izeneko ulermen jarduera. Bertan, haur bat izan duen bikote homosexual baten berri ematen zaigu. Testuaren zati bakoitzari dagokion ideia nagusia ondoen laburbiltzen duen esaldia  aukeratu behar duzue. Oso jarduera egokia da idatziaren ulermenean trebatzeko. Gelan zuzentzekoa. EKARRI OSTEGUNEAN!!!!

§  Daniela Cutas: Guraso izateko modu asko daude izeneko elkarrizketako 25 berridazketak (lehenengo bostak baino ez genituen zuzendu). EKARRI JARDUERA + ZUZENKETA OHARRAK OSTEGUNEAN!!

§  EZEAN = EZIK // IZAN EZIK // a EZ EZIK, b ERE. Hiru hauen bereizten eta behar bezala erabiltzen treba zaitezten, 40 esaldi sortu dizkizuet, zuek berridatz ditzazuen (erantzun-orriak ere banatu dizkizuet). Nolanahi ere, denak egun berean ez egiteko aholkatzen dizuet, pixkanaka eginez joan zaiteztela. Norberak zuzentzekoa.

§  4. Kohesioa lantzen: LOKAILUAK. Gramatika eta ariketak II testuliburuko 57. gaia (210-211. orrialdeak): Lokailuen aurkezpena. 210. orrialdeko teoria irakurri. Bertan, hainbat lokailuren sailkapena egiten da (dena den, nik bere garaian banatutako txostena osoagoa da). Ondoren, teoria hori baliatuz, 211. orrialdeko ariketak egin (norberak zuzen ditzala, ez dute zailtasunik).

§  Egitura, esapide eta esamolde jatorrak euskaraz (I)

OHARRA: Norbaitek nahiago badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.

§  Deklinabidea lantzeko ariketa. Osatu hutsuneak deklinabide atzizki egokiak  erabilita. Bigarren orrialdia, hau da, 32. esalditik (“Gipuzkoako herrietako alkateak bildu dira…”) 61.era.

OHARRA: Norbaitek oraindik egina ez badu, nahi izatera, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.

§  “Maite Bilbao: Gerora konturatzen zara zenbat irabazten duzun euskara jakinda”. Lehenengo gai honetan – identifikazio pertsonala – euskaldunoi buruz ari gara. Euskal Herritik kanpo ere badira euskaldunak, Argentinan, esaterako. Gure hurrengo protagonista jaiotzez argentinarra den arren, euskara irakasle (bezala) aritzen da (=irakasle jarduten du = irakasle lan egiten du) Hernanin. Berari eginiko elkarrizketan, testutik ateratako hainbat esaldi txertatu behar dira hutsune egokietan, distraktoreak saihestuz.

OHARRA: Norbaitek nahiago badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.