B2.2 mailako 8. eskola, 2025eko urriaren 22koa

 

8.      eskola: 2025eko urriaren 22koa

-   Erlatibozko perpausak lantzen (II) zuzentzen aritu gara arbel digitalean, astiro, beharrezko azalpenak emanez, ezezkoen ordena eta erlatibozkoak  bere ondokoa edo erreferentea galdu ostean hartu beharreko kasu marka gogoraraziz, beti ere, aditz nagusiari erreparatuta.

Oharrak:

a.  Ez nahastu SINESKORRA eta SINESGARRIA: Sineskorra: edozer sinesten duen pertsona (“crédulo”) / Sinesgarria: sines daitekeen zerbait (“creíble”).

b.      Ziria sartu: engainatu. Adib.: Gaur saltzaile bat etorri zait etxera eta ZIRIA SARTU DIT = engainatu egin NAU (Nor-nork) ). Niri ZIRIA SARTU nahian baldin bazabiltza, JAI DAUKAZU (=ez daukazu zereginik), HORTZAK EDERKI BERDINDUAK DITUT nik eta!

c.       Bitxia iruditu arren, MEREZI IZAN aditza jokatzean UKAN hartu arren (merezi DU), nominalizazioa daramanean, honek ez du ZERK kasurik hartzen. “Merezi du ikusTEA, joaTEA, egiTEA,…” (ikusTEAK, joaTEAK, egiTEAK…)

d.     Aho zabalik = harrituta = harriturik = txundituta  = txunditurik = ahoa bete hortz = harri eta zur = zur eta lur nago / geratu naiz / utzi nauzu…

e.       Zerraldo erori: luze-luze erori. “caerse redondo”

f.     Kontuz. “txantxetan + ARITU” edo “txantxetan + IBILI” (baina ez kalkatu gaztelaniatik “estar bromeando” > “txantxetan EGON”. Txantxetan nabil = txantxetan ari naiz (txantxetan nago).

Jai + EDUKI = Jai + UKAN :  jai daukazu = alferrik zabiltza = alferrik duzu  = ez daukazu zereginik. Adib.:  Zure aprobatua urdaiazpiko batekin erosi nahi baduzu, JAI DAUKAZU! = JAI DUZU! = alferrik duzu = alferrik zabiltza, barazkijalea naiz eta.

Beste testuinguru batzuetan, adiera eso esanahi desberdina du:              

 Jai + EDUKI = Jai + UKAN: lanera joan behar ez izatea: Bihar jai izango dut (festa izango dut) eta egun pasa joango naiz Nafarroara.

“Hortzak ederki berdinduak ditut”. Zera adierazten du, ez naizela gaztea, baditudala  urteak eta, horrekin batera, eskarmentua edo esperientzia eta, beraz, ni engainatzea ez dela erraza. Izan ere, urteetan aurrera joan ahala, hortzak gastatuz doazkigu. Niri ziria sartu nahian zabiltza, baina jai duzu (=alferrik zabiltza), hortzak ederki berdinduak ditut nik eta!

-      Garaian garaikoa: Berriro iritsi dira euria, haizea eta hotza. Udazkena behin betiko iritsi dela dirudi, eta horrek are gehiago laguntzen dio udazkeneko ordu-aldaketari, gaueko orduak luzatzen eta egunekoak laburtzen. Bai, datorren igandean, urriak 26, neguko ordutegia sartuko da indarrean eta goizaldeko 3:00etan 60 minutu atzeratuko ditugu erlojuak. Urtean bi aldiz aldatu behar  izaten da ordutegia. Zertarako? Bada, energia aurrezteko, nahiz eta gaiak hautsak harrotzen dituen (=zeresana ematen duen = eztabaida pizten duen).  

Aurrerantzean (=hemendik aurrera) egunak laburragoak izango dira eta askorentzat hori da eragozpen (= oztopo = traba) handienetako bat, baina ordu bat atzeratzeak  abantailak  ere baditu. Gatozen gaiari heltzera:

a) ENTZUNAREN ULERMENA: Ordutegi-aldaketaren gorabeherak. Datorren asteburuan, urri amaiera izanik, ohi bezala (=ohi legez), erlojuak ordubetez atzeratu beharko ditugu (udaberrian berriz aurreratzeko). Jende askoren bizimoduan eta ohituretan nahiz azturetan[1] hainbat eragin (=ondorio) izaten ditu urtean bitan egiten den ordu-aldaketa horrek eta behin eta berriz aldaketa gauzatuko den azken urtea izango dela esaten badigute ere, aldatzen jarraitzen dugu.

Hasteko, gai honen inguruko entzungaia entzun ahala, zenbait esaldi egia ala gezurra diren adierazi behar izan dute ikasleek. Ondoren, ariketa zuzendu dugu, erantzunak behar bezala arrazoituz.

b)      “Ordu-aldaketa: abantailak eta eragozpenak” izeneko artikulua banatu diet, baina paragrafoak nahastuta. Ikasle bakoitzak ozenki paragrafo horietako bat irakurri du, bitan, eta ikasleek paragrafo horrek dioena abantaila ala eragozpena den kontuan izanik, azpian duten taula osatu behar izan dute. IDATZIAREN ULERMENA lantzeko jarduera interesgarria bezain aberasgarria iruditu zait.

c)      AHOZKO ADIERAZPENA (35´): Ondoren, mintzan jardun dute: ea ordutegi-aldaketak eurengan eraginik izaten duen, aldaketaren aldekoen / aurkakoen argudioak zeintzuk diren (energia aurreztea, besteak beste), ikasleek, ordutegi bakarra aukeratzekotan udakoa ala negukoa nahiago luketen…

-          Etxerako lanak:

1.   Ordutegi-aldaketaren gorabeherak. 3. ariketa: testua irakurri (“Uda eta neguko ordu-aldaketak kentzea proposatu du Bruselak”) eta berridatzi bost esaldi. Berridazketa hauek ongi etorriko zaizkie ikasleei orain arteko zenbait eduki errepasatzeko eta ikasturtean zehar agertuko zaizkigun beste batzuk lantzeko.

2. Garaian garaikoa: ENTZUNAREN ULERMENA. Gaztainak eta gaztainondoak. Garaian garaiko gai bati buruzko entzungaia aukeratu dut gaurko: gaztainei buruzkoa, udazkenean bete-betean sartuta baikaude eta udazkenaren adierazleetako bat baitira gaztainak. Etxean irakurri arretaz itemak eta nik gehitutako oharrak. Ondoren, entzun birritan audioa eta aukeratu erantzun zuzena.

Oharrak:

 Gogoratu: Lurrak ematen dituen produktuak “bildu” egiten dira, ez “hartu”: loreak bildu, perretxikoak bildu, babarrunak bildu, tomateak bildu, sagarrak bildu, gaztainak bildu…(zizahorien jardueran).

 Gainbehera egin: caer en declive. Krisialdia dela eta, etxeen salmentak (zerk) gainbehera egin du.

 Baino ez = baizik ez = besterik ez = bakarrik

 Gogoratu: “Ustiatu” (“explotar”): Zerbaiti (negozio bati, meategiari, lursail bati, abeletxe bati…) etekin edo probetxu ekonomikoa ateratzea (pisu turistikoei buruzko jardueran agertu zitzaigun). UstiaTEGIa: “explotación”. Adib. “nekazaritza-ustiategia”. Nafarroako Caparrosoko ustiategian 4.700 abelburu dituzte, esnetarako. UstiaPENa edo ustiaKETA: “explotación”. Adib. “Baliabide naturalen ustiapena egin zuten errusiarrek Islandian”: “Petrolioaren ustiaketak jende asko aberastu du Dallasen”.

 Gogoan duzue aldea? Erabiltzeak (zerk, baina ekintza amaitu gabe dagoenean, “el utilizar”) // erabili izanak (zerk, baina ekintza amaitua dagoenean, “el haber utilizado”)

-          Biltegia:

1.      Lehen eskola eguna izeneko ariketa, erlatibozkoak lantzekoa. Ikasleek gure HEOeko ikasgela batekoa litzatekeen irudi bat abiapuntutzat harturik, erlatibozko perpaus libreak egin behar dituzte, nahi adina, ahal duten irudimentsuen jokatuz.

 2.      Hain serioak al gara euskaldunok? izeneko ulermen-jarduera, testua bertatik ateratako        esaldiekin osatzean datzana.

OHARRA: Norbaitek nahiago badu, ariketa H5P formatuan (interaktiboa) egin dezake blogean

3.      INDARTZE-ARIKETA (eperik gabea): Gaurkoan azaldu eta landutako zenbait egitura ikasleak pixkanaka eurenganatzen joan daitezen, indartze-ariketa: Ahozkotasuna lantzearen garrantzia testutik ateratako hamar berridazketen parekoak. Benetan gomendagarria deritzot ariketa hau egiteari.

---

[1] Aztura: “hábito”