B2.2 mailako 26. eskola, 2025eko urtarrilaren 14koa

 

26. eskola: 2025eko urtarrilaren 14koa

-     ENTZUNAREN ULERMENA: Lurrinen historia (x1). Baliteke zuetako norbaiti igaro berri diren Eguberrietan Olentzerok edo Erregeek lurrinen bat (=perfumeren bat) oparitu izana. Gaur egun  gero eta lurrin gehiago ditugu, bai emakumezkoentzat, bai gizonezkoentzat, eta hauen iragarkiak barra-barra ematen dituzte, batez ere, Eguberriak, Aitaren nahiz Amaren Eguna edota San Valentin eguna hurbiltzen doazen heinean (=hurbildu ahala). Perfumeen edo lurrinen historiari buruzko entzungaia izan dugu entzungai. Bi aldiz entzun dugu eta, ondoren, jarduera zuzendu dugu, erantzun zuzenak behar bezala argudiatuz. Zenbait ohar ere egin dizkiet:

1.Kiratsa:usain txarra.

2.JARIO aditzaren adizki trinkoak (3. pertsona):

Janari horri (nori) kiratsa DARIO = janari horrek (zerk) kiratsa botatzen du. Janari hari (nori) kiratsa ZERION = janari hark (zerk) kiratsa botatzen zuen. Iturriari (nori sing.) ur freskoa DARIO / ZERION.

Iturriei (nori pl.) ura DARIE / ZERIEN.

Tximiniari (nori sing.) kea DARIO / ZERION.

Tximiniei (nori pl.) kea DARIE / ZERIEN.

3. Garai batean = aspaldi = lehen = antzina

4.Arloa = alorra = esparrua = saila = eremua

5.Hedatu = zabaldu  > hedapena > Hedabideak (albistea hedatu edo zabaltzeko bideak: prentsa, telebista, irratia…) = komunikabideak.

6.Herri xehea = gizarte-maila apaleko jendea

7.Loraldia = hazkundea =hazkuntza = gorakada // gainbehera: Krisiaren ondorioz, etxebizitzen salmentak gainbehera egin du.

8.Lurrin(ik) SalduENETA(ri)KOA, mirestuENETA(ri)KOA

9.Baliteke bihar euria egiTEA= Litekeena da bihar euria egiTEA (ekintza ez da oraindik gertatu).

Baliteke Olentzerok igaro berri diren Eguberrietan lurrinen bat ekarri IZANA (ekintza amaitua, gertatua dago).

Baliteke datorren urtean Olentzerok lurrinen bat ekarTZEA (ekintza oraindik ez da gertatu).

10.Eguberriak hurbiltzen doazen heinean = hurbiltzen doazen  neurrian = hurbildu AHALA (bilakaera adierazten du).

11.Saihestu = ekidin: “evitar”

12.Liluratu: “fascinar” > liluragarria (lilura eragiten duena, liluratzen duena, “fascinante”)

OHARRA: Norbaitek berriz egin nahi badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.

-     Etxerako, lurrin aholkulari bati egindako elkarrizketan oinarritutako aukerako jarduera bidali diet. Han entzungo dutenez, honako hau azaldu diet: LANAK IZAN + -T(z)EN = -T(z)EKO egitura, honen parekoa dena: ASKO KOSTA(TU) + -T(z)EA.

- LANAK IZAN …-T(z)EKO edo  -T(z)EN = ASKO KOSTATU…-T(z)EA

 

Batzuek lanak izaten dituzte gustuko perfumea topatzeko = topatzen (= asko kostatzen zaie gustuko perfumea topatzea). Lanak izaten ditut eskolara garaiz iristeko = iristen (=asko kostatzen zait eskolara garaiz iristea). Ohean hain gustura egoten naiz goxo-goxo, lanak izaten ditut goiz jaikitzeko = jaikitzen (=asko kostatzen zait goiz jaikitzea). Donostiara autoz joan naizenean, lanak izan ditut aparkatzeko = aparkatzen (=asko kostatu zait aparkatzea). Gehiago saiatu ezean, lanak izango dituzu ikasturtea gainditzeko = gainditzen (=asko kostako zaizu ikasturtea gainditzea).

 

- Perfume hori ez da beste mundukoa = perfume hori ez da hainbestera(ino)koa.

-   Gabonetako loteria: ezin (dugu) etsi jokatu gabe. Eguberrietako loteriari buruzko ulermen-jarduera zuzendu dugu, astiro, beharrezko azalpenak emanez. Hala nola:

                                                                                     i.      NOREKIN edo ZEREKIN + BATERA: Mikel AnaREKIN BATERA esertzen da beti klasean.

Gabonak irisTEAREKIN BATERA, jendeak erosteari ekiten dio neurririk gabe.

Noiz?

“Gabonak helTZEAN” edo “Gabonak irisTEAN”

Baina…

“Gabonak helTZEAREKIN BATERA” = “Gabonak helTZEAZ BATERA”. Azterketa hurbilTZEAREKIN BATERA = Azterketa hurbilTZEAZ BATERA, ikasleak urduritu egiten dira

=Azterketa hurbilTZEAN, ikasleak urduritu egiten dira.

                                                                                   ii.      Noiztik noiz arte: Iaztik HONA (une honi egiten dio errefentzia)

                                                                                 iii.      EstatistikEN (noren) ARABERA / EstatistikEK (nork) DIOTENEZ edo ERAKUSTEN DUTENEZ / EstatistikEI (nori) DAGOKIENEZ,…

                                                                             iv.      ADINA (=BESTE) konparaziozkoa. HAINBESTEk bezala kantitatea adierazten du eta, beraz, “zenbat?” galderari erantzuten dio,

Baina…

HAINBESTEk konparazio termino bakarra darama; ADINAk, berriz, bi termino konparatzeko balio digu:

1.       Inork (A) ez du hainbeste saltzen (zenbat saldu?)(kantitatea).

2.      Inork (A) ez du berak (B) adina (=beste) saltzen (zenbat saldu ?)(kantitatea).

3.      Nik  (A) hainbeste lan daukat etxean astebururako!

Gizon horrek (A) hainbeste diru_ irabazten du goi-kargu horretan! (zenbat lan?, zenbat diru?)(kantitatea).

4.      Nik (A) zuk (B) adina (=beste) lan daukat astebururako.

Gizon horrek (A) gure aitak (B) adina (=beste) diru irabazten du goi-kargu horretan (zenbat diru?)(kantitatea).

5.      Auto berria erosi nahi nuke eta Mercedesak gustatzen zaizkit, baina Mercedesek (A) hainbeste diru_ balio dute!! (zenbat diru?)(kantitatea).

6.      Mercedesek (A) Audiek (B) adina (=beste) diru_ balio dute (zenbat diru?)(kantitatea).

                                                                                    v.      HAIN eta BEZAINen arteko aldea ere bera da. Biek kualitatea adierazi arren (“nolakoa?” galderari erantzuten diote), lehenengoak konparazio termino bakarra darama eta, bigarrenak, berriz, bi terminoren arteko konparazioa egiteko balio du.

·         Ni hain jatorra naiz, ni hain langilea naiz, ni hain ederra naiz!

·         Ni zu bezain jatorra naiz, ni zu bezain langilea naiz, ni zu bezain ederra naiz.

Berdintasunezko konparazioa egiteko partikula hauen azalpenaren osagarri gisara, Berdintasunezko konparazioa errepasa dezagun izeneko orri osagarria banatu eta azaldu diet.

                                                                                  vi.      EKIN aditzaren adiera eta erabilera (+ ZERI edo NORI):

Jendeak (nork) dezimoak erosTEARI (nori) ekiten dio (nor-nori-nork).

                                         Jendea (nor) dezimoak erosTEN (zertan) hasten da.

Urtarrilaren batean, elikadura zainTZEARI ekingo diot (nor-nori-nork).

Urtarrilaren batean, elikadura zainTZEN hasiko naiz.

vii.  AITZITIK. Aurretik ukatu dugun ideiaren aukakoa adierazteko erabiltzen da, eta ez bi osagairen edo elementuren arteko aurkakotasuna adierazteko: Gauza jakina da TAO ez dela doakoa izaten; AITZITIK, ordaindu egin behar izaten da. Hona hemen beste adibide batzuk: Adituen esanetan, heziketan zorroztasunak ez du funtzionatzen; AITZITIK, ikasleen eta irakasleen arteko tira-birak eragin ditzake. Ni ez naiz mutil lasaia; AITZITIK, oso urduria naiz; gaur ez du euririk ari; AITZITIK, ateri  dago.

Ez nahastu honako hauekin: Zu oso urduria zara; ni, BERRIZ = OSTERA = ORDEA = ALDIZ, oso lasaia. Atzo euria barra-barra egin zuen; gaur, BERRIZ = OSTERA = ORDEA = ALDIZ, ateri dago.

OHARRA: Norbaitek berriz egin nahi badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.

-   EUSKAL BALDINTZA. Gaurkoan,  hiru baldintzen (erreala, hipotetikoa, irreala) azalpen orokorra egin diet. Horietako bakoitza zertarako erabiltzen den azaldu diet eta formalki nola osatuta dagoen:

ERREALA: gertatzeko aukera handia dagoenean, posibilitate handia dagoenean, erabiltzen da:

Junkal  etortzen BADA, lehenengo ilaran eseriko DA (si viene,…se sentará).

Formalki, nahikoa da BA- partikula indikatiboko aditzari – orainaldi nahiz lehenaldikoari – eranstea; beraz, ez da osatzen zaila. Hori bai, ohar bitez oraindik gertatu gabeko ekintzak adierazteko, geroaldirako, alegia, ez dela –KO erabiltzen, -TZEN baizik:

Bihar ere euria egiTEN BADU (egingo badu), aterkia ekarri beharko dugu.

ALEGIAZKOA edo HIPOTETIKOA: errealean baino aukera edo posibilitate gutxiago dago gertatzeko, baina aukera egon, badago. Hipotesiak egiteko erabiltzen da eta, halaber, amets eta desioak adierazteko:

Kinielan hamabost asmatuKO BANITU, dirutza ederra irabaziKO NUKE.  Hortik datorkio izena.

Junkal etorriKO BALITZ, lehenengo ilaran eseriKO LITZATEKE (si viniera o viniese,…se sentaría).

Errealean baino aukera gutxiago dago Junkal klasera etortzeko, baina etor liteke oraindik. Formalki, bai baldintzaren atalean, bai ondorioarenean, aditz nagusiak KO/-GO darama (“koko”) eta laguntzailea osatzeko indikatiboko iraganeko adizkietatik abiatu behar da. Hauei amaierako –(e)n kendu eta BA- ipini.

IRREALA edo LEHENALDIKOA: Horrela deritzo, bere garaian gertatu beharrekoa gertatu ez zenez, orain jada gertatzeko inolako aukera edo posibilitaterik ez dagoelako. Horregatik da “irreala”. Hau barra-barra erabiltzen dugu zerbaitetaz damutzen garenean:

Gehiago ikasi (izan) BAZENU, azterketa gaindituKO ZENUEN = ZENUKEEN, baina alferkerian ibili zarenez, irailean errepikatu beharko duzu.

Hona beste adibide bat:

Junkal etorri (izan) BALITZ, lehenengo ilaran eseriKO ZEN = ZATEKEEN (si hubiera o hubiese venido, …se habría sentado) (baina ez da etorri eta jada ez da etorriko).

Formalki, baldintzaren atalak –KO galduko du aditz nagusian (zentzu osoa du honek, gertatzeko aukerarik ez baldin badago nola eramango du ba geroaldiko –KO?) baina laguntzailea hipotetikoko adizki bera izango da; ondorioaren atalean, berriz, alderantziz:   -KO darama honek ere, baina laguntzailea lehenaldikoa edo iraganekoa da (bi aukera daude: indikatiboko iraganeko adizkiak erabili edo, bestela, ondorio iraganekoak).

-      AHOZKO ADIERAZPENA: Hegatzeko garaia (2. saioa). “EAEko gazteek batez beste 31 urterekin hartzen dute hegoak astintzeko, hots, gurasoen etxetik (=gurasoENETIK) joateko erabakia. Ikasketak berandu arte luzatzen dituzte, eta kualifikazio edo gaitasun-maila handiagoko lanpostuak lortzen dituzte. Bien bitartean, gurasoen etxean (=gurasoENEAN) jarraitzen dute”. Berria.info”. Albiste honetatik abiatuta, gaiaz solasean aritu gara. Gaurkoan, hiruoteak osatu ditut, ahal den neurrian, ikasle gaztetxo bat helduagoekin batekin jarrita.

-            Etxerako lanak:

-          Alegiazko baldintza edo hipotetikoari buruzko teoria irakur dezatela eta taulei arretaz erreparatu. Hurrengo egunean ekingo diogu azalpenari.

-   Berdintasunezko konparazioa errepasatzeko ariketa: Berdintasunezko konparazioa errepasa dezagun. Ikasleek 30 esalditako hutsuneak osatu behar dituzte, HAIN / BEZAIN / HAINBESTE / ADINA (=BESTE) erabiliz, kontuan izanik:

                                                              i.      Termino bakarra dagoen ala bi termino konparatzen diren.

                                                            ii.      Kantitatea ala kualitatea adierazten duen.

OHARRA: Norbaitek nahiago badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.

-  Binaka jarrita, hurrengo egunerako bitartekotza fitxak presta ditzatela: “Sexuaren araberako erosketa joerak edo ohiturak” eta “Usurbilgo udalaren aurrekontua”.

-       AUKERAKO JARDUERA: ENTZUNAREN ULERMENA: Perfumea. Bizpahiru bider entzun eta aukeratu erantzun zuzena.

-     EGINA EZ BADUTE, EGIN DEZATELA: Aditza: Indikatiboko iraganeko NOR-NORK vs. NOR-NORI-NORK bereizteko berariaz prestatutako ariketa (“Anderrek ni Ken Zazpi taldearen kontzertuan ikusi NINDUEN (nor-nork), baina (berak niri) ez ZIDAN (nor-nori-nork) batere kasurik egin”) egin ez duenak egin dezala (erantzunak ere badituzue, zeuek zuzentzeko).

OHARRA: Norbaitek nahiago badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.

-     NOIZNAHI EGITEKOA: Dendarik denda, merkeenen bila izeneko cloze-testa; izan ere, garai honetan izan ohi da merkealdia. Ariketarekin batera, zortzi orrialdeko txosten bat banatu diet, non, erantzun zuzenak agertzeaz gain, horiei buruzko azalpenak zehatz-mehatz idatzi dizkiedan. Irakur dezatela arretaz, nahiz eta erantzunak ongi eduki!!

Ekarri: DEKLINABIDEA LANTZEKO TXOSTENA!!!!