B2.2 mailako 45. eskola, 2025eko martxoaren 27koa

 

45. eskola: 2025eko martxoaren 27koa

-       ENTZUNAREN ULERMENA: Ontziak birziklatzeko makina. Itemak astiro azaldu ostean, bitan entzun dugu audioa; ondoren, jarduera zuzendu dugu, erantzun zuzenak behar bezala argudiatuz.

-  Joan den astean, ezezko baldintza egiteko erabiltzen den EZIK = EZEAN, salbuespenak adierazteko IZAN EZIK eta bi osagai uztartzeko erabiltzen den EZ EZIK…ERE arteko aldea azaldu nien. Etxerako bazuten hauek bereizteko berariaz prestaturiko ariketa bat. Hura zuzendu dugu. EZIK = EZEAN / IZAN EZIK / EZ EZIK…ERE bereizteko ariketa honetan,  16 esaldi berridatzi behar zituzten eta ongi etorri zaie hiru horien arteko aldeaz ohartzeko (erantzun-orriaren ale bana eman diet).

a) Ohar berezia merezi izan du aditz trinkoetan ageri den BA- horrek: Irulegiko Eskua topatu duen arkeologoa  lanean bikaina ez ezik, oso umila ere bada.

Izan ere, ERE lokailuaren urrezko arauetako bat honako hau da:                 

ERE lokailua aditz trinko baten aurrean – justu aurrean – doanean, aditz hori derrigorrez indartu egin behar da BA- erantsiz:

Zu bihar Oiasso museorako txangora zoaz? Ni ERE Banoa.

Zure amak ez ezik, nik ERE Badakit zer gertatzen zaizun.

Apartamentu bat daukazue Saloun? Guk ERE Badaukagu.

Donostia hiri ikusgarria da, baina garestia ERE Bada.

Baina… ERE eta aditz trinkoaren artean zerbait tartekatzen badugu, tarteko osagai horrek hartzen du “protagonismoa” – galdegai bihurtzen da –  eta, beraz, ez dugu aditza indartuko, hau da, aditzari ez diogu BA- erantsiko:

Nik ERE asko (zenbat) dakit gai horri buruz.

Ni ERE Errealeko bazkidea (zer) naiz.

Ni ERE jaio nintzenetik (noiztik) naiz Errealeko bazkidea.

Zuk ez ezik, guk ERE pazientzia handia (zer) daukagu.

Gehienak autobusez joango omen dira. Zu ERE autobusez (nola) zoaz? Ala gurekin autoz?

b) EZ EZIK…ERE erabiltzeko ikasle batzuek dituzten zailtasunak ikusirik, gogorarazi diet bi osagai elkartzeko, lotzeko edo uztartzeko erabiltzen dela egitura hau eta bi osagai horiek ezinbestean kategoria gramatikal berekoak izan behar dutela (bi izen, bi izenondo, bi aditzondo, bi aditz partizipio…). Beste modu batera esanda, “ez ezik” eta “ere”ren aurreko bi osagaiek galdera berari erantzun behar diote (Zer? Noiz? Nola? Norekin? Zer ekintza?...).

 Gainera, uztartzen diren bi osagaiak aditzak direnean, lehenengoa derrigorrez partizipioa izaten da (ez aditz jokatua!!!: joan naiz ez ezik, ikusi dugu ez ezik, egin ditugu ez ezik…) eta bigarrena nahitaez indartu egin behar da, EGIN indartzailea erabiliz edo aditz bera errepikatuz.

Jarraian datozen adibideak arbelean jarrita, azaldutakoaz ohartarazi ditut:

a.       Istripuan autoko giltzak (zer?) EZ EZIK, etxekoak (zer?) ERE galdu nituen, eta ez nituen aurkitu.

b.      Istripuan autoko giltzak galdu (nituen) EZ EZIK, aurkitu ERE egin nituen

= …aurkitu ere aurkitu nituen. Gaitzerdi!! (=Eskerrak!!).

c.       Ni (nor? Izenordea) EZ EZIK, zu (nor? Izenordea) ERE pozik zaude.

d.      Polita (nolakoa? Adjektiboa edo izenondoa) EZ EZIK, azkarra (nolako? Adjektiboa edo izenondoa) ERE bada neska hori.

e.       Hemen (non? Leku aditzondoa edo adberbioa) EZ EZIK, han  (non? Leku aditzondoa edo adberbioa) ERE liskarrak (=istiluak) sortu dira.

f.        Gaur (noiz? Denbora aditzondoa edo adberbioa) EZ EZIK, atzo (noiz? Denbora aditzondoa edo adberbioa) ERE ateri egin zuen.

g.      Sukaldea (zer?) EZ EZIK, etxeko zoko guztiak (zer?) ERE hutsik zeuden.

h.      Sukaldea hutsik (nola? Moduzko aditzondoa edo adberbioa) EZ EZIK, zikin (nola? Moduzko aditzondoa edo adberbioa) ERE bazegoen.

i.        Atzo gramatika ariketak egin (nituen) EZ EZIK, iritzi artikulu bat idatzi ERE egin nuen = …idatzi ERE idatzi nuen.

-   AHOZKO BITARTEKOTZA: Gorabehera handirik ez eguneroko saskian / Merkealdia: baliarazi zure eskubideak (2. saioa, fitxak trukatuta). Hendaiara uda igarotzera joango den Oliteko lagun batek deitu egin dizu, eguneroko saskia merkeago non den jakiteko, ez baitaki erosketak Iparraldean ala Hegoaldean egin. Deituiozu telefonoz eta alde bietako prezioetan dauden aldeak komenta iezazkiozu.

-    Genero berdintasunaren gaiari helduko diogu bete-betean, igaro berri baitugu Martxoaren 8a, Emakume Langilearen Nazioarteko Eguna. Horren harira, emakume eredugarriak (ereduTZAT hartzeko modukoak, ereduTZAT hartzea merezi dutenak) eta aitzindariak (=aurrendariak = bide-urratzaileak) izango ditugu hizpide egunotan: Josebe Iturrioz, Elbire Zipitria, Virginia Woolf, Clara Campoamor…eta horietako bat izan zen Agnodize, ezagutzen den lehenengo emakumezko medikua. Agnodize, ginekologiaren ama ezkutua deritzon ulermen-jarduera zuzendu dugu, astiro, erantzun zuzenak behar bezala argudiatuz. Jarduera honetan, zazpi esaldi txertatu behar dituzte testuan, nik ipinitako bi distraktoreak saihestuz. Oharrak:

o    K.a.: Kristo aurreko…(noizko) / K.o.: Kristo ondorengo … (noizko)

o    Agnodize setatia = tematia = egoskorra = burugogorra zen: “Nik medikuntza ikasi nahi dut, kosta ahala kosta = nola edo hala”.

o    Onespena = onarpena = oniritzia: aprobación (aitak amore eman zuen azkenean).

o    Trebakuntza = prestakuntza >Trebakuntza-ikastaroak > Trebatu: Ni horretan (zertan) trebatu naiz > Ni trebea naiz.

o    Hedatu = zabaldu > hedabideak (irratia, telebista, prentsa): albisteak hedatzeko edo zabaltzeko bideak (=komunikabideak)

o    Jabetu = ohartu = konturatu

o    Nonbait = antza (denez), dirudienez. Ez ahaztu, zalantza adierazteko koma artean joan behar duela. Bestela, leku aditzondoa dela pentsa genezake.

o    Nonbait (=lekuren batean) (leku aditzondoa) inbidia ere abiadura berean zabaldu zen. Nonbait,,,,,, (=dirudienez = antza denez…) (zalantza partikula) inbidia ere abiadura berean zabaldu zen.

o    Artatu: atender

o    Zurrumurruak = txutxu-mutxuak = esamesak

o    Limurtu (seducir)

o    Galbideratu (corromper, pervertir): galbidera eraman

o    Leporatu= errua bota = errua egotzi

o    Agnodize hilez gero = hiltzen bazuten… (baldintzazkoa)

o    Bere buruaz beste egingo zutela = bere burua hilko zutela

o    Baliogabetu = indargabetu = bertan behera utzi

o    Bertan behera utzi: Batzuen aldeko erabakia bertan behera geratu da / utzi dute (=baliogabetu = indargabetu).  Kursaalean Izaro ematekoa zen  kontzertua bertan behera utzi dute. Ukrainako haurren adopzio-prozesua bertan behera geratu da gerragatik.

o    Bere horretan geratu / utzi (=lehen bezalaxe geratu / utzi): Dabidi galdera bat egin diot, berak berriro azaldu dit, baina bere horretan geratu naiz. Etxeko gela guztiak margotu ditugu, komuna izan ezik; komuna bere horretan utzi dugu.

o    Zalantza izpirik gabe (=inolako zalantzarik gabe = inongo zalantzarik gabe)….

o    Hutsean = ezerezean geratu zen akusazioa

o    Elkartasuna = elkarkidetasuna = solidaritatea

OHARRA: Norbaitek berriro egin nahi badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.

- AHOZKO ADIERAZPENA: Emakumeak…gizonen pare … ala menpe?  Mintza-fitxako lehenengo puntuaz aritu dira hizketan, hots, genero berdintasunaz. Gaiaren inguruko hiztegi lagungarria banatu diet.

HIZTEGI LAGUNGARRIA:

Emakumeak harrikatzen dituzte (harrikatu: harriak bota): lapidar

Inork ez du auzitan jartzen: auzitan jarri (=zalantzan jarri = dudatan jarri): poner en duda, en entredicho

lanaldi jarraia: jornada continua / lanaldi etena: jornada partida.

Lanaldi osoa / Lanaldi murriztua (lanaldi erdia, lanaldi   herena…)

Haurren kustodia edo zaintza partekatua: custodia compartida

Belaunaldia = gizaldia: generación

Antzinatasuna: antigüedad

Hitzarmena edo ituna: convenio

Tolerantea

Tolerantzia

Esanekoa: obediente, sumisa

Aitzindaria = aurrendaria = bide-urratzailea: pioner@, precursor@

Iraultzailea: revolucionari@

Auzo-lotsa: vergüenza ajena

Parekotasuna = parekidetasuna: paridad

Lana eta familia uztartzea = bateratzea: conciliar

-                 Etxerako lanak:

-  EZEAN = EZIK // IZAN EZIK // a EZ EZIK, b ERE. Hiru hauen bereizten eta behar bezala erabiltzen treba zaitezten, 40 esaldi sortu dizkizuet, zuek berridatz ditzazuen (erantzun-orriak ere banatu dizkizuet). Nolanahi ere, denak egun berean ez egiteko aholkatzen dizuet, pixkanaka eginez joan zaiteztela. Norberak zuzentzekoa.

-  Euskal Herritik haratago, beste emakume bide-urratzaile bat Coco Chanel izan zen. Berari buruzko ulermen-jarduera (Coco Chanel: moda-diseinatzaile ausarta baino zerbait gehiago). Testua osatu behar da, bertatik ateratako 14 esaldiak hutsune egokietan txertatuz.

-  Kohesioa lantzen: LOKAILUAK. Gramatika eta ariketak II testuliburuko 57. gaia (210-211. orrialdeak): Lokailuen aurkezpena datorkizue bertan. 210. orrialdeko teoria irakurri. Bertan, hainbat lokailuren sailkapena egiten da (dena den, nik bere garaian banatutako txostena osoagoa eta askoz ere zehatzagoa da). Ondoren, teoria hori baliatuz, 211. orrialdeko ariketak egin (norberak zuzen ditzala, ez dute zailtasunik eta).

-  Iritzi artikulua: Haur bat eduki nahi, kosta ahala kosta. / Telebista, hutsaren hurrengoa.

-  AUKERAKO JARDUERA: Errusian haur bat adoptatzearen abentura. Haurdunaldi subrogatura edo intseminaziora jo beharrean, bada beste hautabide bat: adopzioa. Familia ereduei eta haurrak izateari nahiz adoptatzeari buruz ari garenez, Errusiako haurren adopzioarekin lotutako jarduera-sorta honetan:

o   lehenik, albiste bat entzun behar duzue (blogean entzungai) eta entzungai horrekin bi ariketa egin behar dituzue (lehenengoan, erreportajea ondoen laburbiltzen duen esaldia hautatu, eta bigarrenean, a), b) eta c) artean aukeratu);

o   ondoren, kontrastea adierazteko egituren adibideak biltzen dituen taula arretaz irakurri behar duzue eta sei esaldi berridatzi beharko dituzue kontzesiboak erabiliz.

Albistearen laburpena: Blokeoa bertan behera utzi dute = indargabetu dute = baliogabetu dute eta horrek adopzio prozesua arindu eta azkartu du, baina txanponak badu bere IFRENTZUA: bikote homosexualek edo guraso bakarrek adoptatu ezinik jarraitzen dute.

Adierazi dugun zerbaiten kontrastea, zailtasuna, oztopoa edo muga adierazteko BAINA lokailua erabiltzen dugu. Baina, gauza bertsua adierazteko beste egitura batzuk ere erabiltzen ditugu:

- Alde batetik, perpaus kontzesiboak: -NAHIZ ETA / ARREN / BA-... ERE/ -AGATIK (ere), / -TA ERE / -RIK ERE / GABE ERE.

NAHIZ ETA adopzioaren prozesua neketsua izan ( = NAHIZ ETA adopzioaren prozesua neketsua den), adoptatzeak abantaila asko dauzka (bi aukera: aditz jokatu gabea, hau da, partizipioa edo jokatua + -EN).

Adopzioaren prozesua neketsua izanAGATIK (ERE), adoptatzeak abantaila asko dauzka (aditz jokatu gabea, hau da, partizipioa).

Adopzioaren prozesua neketsua izanDA ERE = izanIK ERE, adoptatzeak abantaila asko dauzka (aditz jokatu gabea, hau da, partizipioa).

Haurrak familia berrira egokitzeko arazoak izan BAditu ERE, azkenean ondo moldatu da (Aditza beti jokatzen dugu BA-…ERE erabiltzen dugunean).

Haurrak familia berrira egokitzeko arazoak izan ARREN (=Haurrak familia berrira egokitzeko arazoak izan dituen ARREN), azkenean ondo moldatu da (bi aukera: aditz jokatu gabea, hau da, partizipioa  edo jokatu + -EN).

- Bestetik, kontzesibo balioa duten lokailuak, klip baten modura bi ideia, bi paragrafo, bi esaldi lotzen dituztenak: HALA ERE / HALA ETA GUZTIZ ERE / DENA DEN / DENA DELA / NOLANAHI ERE / EDONOLA ERE.

Adopzioaren prozesua neketsua da; HALA ERE, haur bat adoptatzeak abantaila asko dauzka.

Adopzioaren prozesua neketsua da; DENA DEN, haur bat adoptatzeak abantaila asko dauzka.

Adopzioaren prozesua neketsua da; NOLANAHI ERE, haur bat adoptatzeak abantaila asko dauzka.

Adopzioaren prozesua neketsua da; EDONOLA ERE, haur bat adoptatzeak abantaila asko dauzka.

-       EGINA IZAN BEHAR DUZUE: Gramatika eta ariketak II liburuko 15. orrialdeko ariketak, orainaldiko Ahalerako sistema guztiak (nor, nor-nori, nor-nork, nor-nori-nork) lantzekoa (neuk prestatutako erantzun-orriak banatu nizkien).

OHARRA: Norbaitek nahiago badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.

-       EGINA IZAN BEHAR DUZUE: Genero berdintasunaren gaiari helduta, Josebe Iturriozi egindako elkarrizketa: Josebe Iturrioz: “Denok izan beharko genuke oso feminista”. Jarduera honetan, ikasleek erantzun bakoitzari dagokion galdera hautatu behar dute (258. fitxa).

OHARRA: Norbaitek nahiago badu, ariketa hau H5P formatuan (interaktiboa) ere eskura dago blogean.

-       EGINA IZAN BEHAR DUZUE: Igogailuan izeneko ulermen-jarduera (246. fitxa)